Amortismana Tabi İktisadi Kıymetlerin 2023 Yılı Enflasyon Düzeltmesinde Göz Önünde Bulundurulması Gerekenler Nelerdir?

Bildiğimiz üzere, 31.12.2023 tarihli bilançolar enflasyon düzeltmesine tabi tutulacak. Enflasyon düzeltmesinde ise yalnızca parasal olmayan kıymetler düzeltme işlemlerinde dikkate alınacak. Uygulama usul ve esaslarını düzenleyen Tebliğin 2 No.lu ekinde parasal olmayan kıymetler hesap bazlı olarak belirlenmiştir. Amortismana tabi iktisadi kıymetler(ATİK) de parasal olmayan kıymet olarak nitelenmeleri nedeniyle enflasyon düzeltmesine tabi tutulacak kalemler arasında yer almaktadır. 31.12.2023 tarihli bilançolarda yer alan ATİK’lerin düzeltmeye tabi tutulmasında dikkat edilmesi gereken hususlar ve yol haritası bu makalemizin esas konusunu teşkil etmektedir.

Yol haritasına geçmeden önce enflasyon düzeltmesi işlemlerinin sağlıklı bir şekilde yürütülmesinin data kalitesine, kurumsal hafızaya, kullanılan muhasebe programına ve konu özelinde teknik bilgi birikimine bağlı olduğunu belirtmeden geçemeyeceğim. Çünkü bu kriterlerin (dahası da sayılabilir) her biri uygulamada büyük bir öneme sahip olacak. Dolayısıyla, bu faktörler ne kadar güçlü ise süreç de o denli basitleştirilmiş olacaktır.

Atiklerin Düzeltme İşlemlerinde Yol Haritamız Nasıl Olmalı?

31.12.2023 tarihli bilançolarda yer alan Atiklerin düzeltme işlemlerinde bir yol haritası belirlemek süreci hem meslek mensupları hem de şirketler açısından oldukça kolaylaştıracaktır. Atiklere ilişkin 2023 yılı sonu itibariyle yapılacak olan düzeltme işlemlerinde kolaylık sağlaması bakımından aşağıda yer alan süreçlerin izlenmesinde fayda olduğu kanaatindeyim.

1. Adım: Kontrol Et à  31.12.2023 tarihli bilançoda yer alan Atik, faydalı ömür süresini tamamlamış mı? Amortisman yoluyla değeri tamamen itfa edilmiş mi? İz bedeliyle mi takip ediliyor? Cevabınız “EVET” ise bu kıymetler için enflasyon düzeltmesi yapmak “İHTİYARİ” olduğundan tercihinizi yapmamaktan yana kullanabilirsiniz.

Amortisman süresi dolmuş ama net defter değeri sıfırlanmamış olan Atikler için geçmişte ayrılmamış olan amortismanlar, 2023 yılı sonu itibariyle ayrılarak ve ayrılan tutarlar KKEG yapılarak bu kıymetler için de enflasyon düzeltmesi yapmaktan kaçınılabilir. Aksi halde enflasyon düzeltmesinin vergili olarak yapılacağı dönemlerde yersiz olarak vergi yüküyle karşılaşılabilir.

Not: Bu kıymetleri, 2023 yılında düzeltmeye tabi tutmanın pratikte çok bir faydası olmadığı gibi izleyen yıllarda olumsuz etkileri de ortaya çıkmaktadır. Bu konuyu da bir başka makalemizde ayrıca ele alacağız.

Cevabın “HAYIR” olduğu Atikler için aşağıda yer alan 2. Adımı izleyin.

2. Adım: Yeniden Değerleme à  1. Adım kontrolü yaptıktan sonra, enflasyon düzeltmesi öncesinde düzeltmeye konu Atik için VUK Geçici 31, Geçici 32 ve Mük. 298/Ç kapsamında yeniden değerleme işlemleri yapıldı mı?

ü Cevabınız “EVET” ise;

Ø  Atiklerin değerinin düzeltmesinde, maliyetlerine finansman giderleri intikal ettirilmiş olsa bile Reel Olmayan Finansman Maliyeti(ROFM) ayrıştırması yapmadan,

Ø  Bu Atikler geçmişte yatırım safhası izlemiş (258-Yapılmakta Olan Yatırımlar hesabından ilgili sabit kıymet hesabına virmanlanmış) olsa bile yatırım safhasına gitmeden,

Yeniden değerlenmiş aktif değerlerin düzeltme katsayısı ile enflasyon düzeltmesine tabi tutulması yeterli olacaktır.

ü Cevabınız “HAYIR” ise;

Atik maliyet bedeline intikal ettirilmiş finansman gideri var mı? Atik yatırım safhası içeriyor mu? sorularının cevabına göre ilerlenmesi gerekecektir.

Ø  Finansman gideri içeriyor ancak yatırım safhası içermiyorsa, ROFM ayrıştırması yap ve düzeltme işlemini gerçekleştir.*

Ø  Finansman gideri içermiyor ancak yatırım safhası içeriyorsa, yatırım safhasında izlenen tutarların her birini deftere kayıt tarihinden aktifleştirme tarihine kadar birincil düzeltme işlemi ile aktifleştirme tarihine taşı, aktifleştirme tarihine taşınmış değeri ikincil düzeltme ile 31.12.2023 tarihine getir.

Ø  Hem finansman gideri hem de yatırım safhası içeriyorsa; öncelikle ROFM ayrıştırması yaparak Reel Finansman Maliyetinin belirlenmesi; sonra yatırım safhasına gidilerek aktifleştirme tarihine kadar birincil düzeltme işleminin yapılması; birincil düzeltme işlemi ile düzeltilmiş değerlerin, aktifleştirme tarihinden 2023 yılı sonuna taşınması; ilk başta belirlenmiş olan Reel Finansman Maliyetinin ise duruma göre (yatırım veya işletme dönemine isabet ettiği tarihler esas alınıp) düzeltme katsayısı ile düzeltilerek Atik maliyetine(düzeltilmiş) ilave edilmesi gerekmektedir.

Atiklerin Birikmiş Amortismanları Düzeltilecek mi?

Atiklerin birikmiş amortismanları da düzeltme işlemine tabi tutulacak. Ancak, burada dikkat edilmesi gereken nokta, birikmiş amortismanların düzeltme katsayısı belirlenirken her hangi bir Yİ-ÜFE değeri üzerinden hareket edilmeyeceğidir. Birikmiş amortismanlar, ait oldukları kıymetin bilanço tarihindeki değerinde düzeltme sonrasında ortaya çıkan artış oranı dikkate alınarak düzeltilecektir.

Örneğin; bir makinenin düzeltmeye esas değeri 500.000 TL, birikmiş amortismanı 100.000 TL’dir. Enflasyon düzeltmesi sonucu makinanın değeri 1.500.000 TL’ye çıkmış ise söz konusu makinanın birikmiş amortismanı da ortaya çıkan artış kadar ((1.500.000 -500.000)/500.000=) yani 2 kat artırılarak (100.000 + 100.000 x 2=) 300.000 TL olarak düzeltilecektir.

*Burada şunu hatırlatmadan geçemeyeceğim. 555 sayılı VUK Tebliğinin 14/2 maddesinde ROFM ihtiva edebilecek parasal olmayan kıymetler tadadi olarak sayılmıştır. Bunlar arasında maddi olmayan duran varlıklar ayrıca belirtilmemiştir. Aynı zamanda Tebliğin 3 no.lu ekindeki tek düzen hesap planında da 26’lı hesaplar yer almamaktadır. Maddi olmayan duran varlıkların enflasyon düzeltmesine tabi tutulacağı kuşkusuzdur. Ancak, bu kıymetler bünyesinde finansman maliyeti ihtiva etmesi halinde ROFM ayrıştırması yapılıp yapılmayacağı tartışma konusudur. İdarenin bu konuda yayımlayacağı sirküler konunun açığa kavuşturulması bakımından büyük bir öneme sahip olacaktır.

Genç Girişimci Desteği ile yeni kurmayı düşündüğünüz iş fikrini hayata geçirmek için güçlü bir devlet desteği sağlayabilirsiniz. Devlet tarafından sunulan Genç Girişimci Desteği kendi işini kurma aşamasında olan 29 yaşını doldurmamış gençlerin vergi ve sigorta yükünü bir süreliğine hafifletir. Destek kapsamında belirli bir gelir miktarına kadar yıllık vergi muafiyeti ile 3 yıl boyunca BAĞKUR prim desteği sağlanır. Peki, hayalinizdeki işi gerçekleştirmek adına yararlanabileceğiniz Genç Girişimci Desteği için başvuru koşulları nelerdir? Süreç nasıl işler? Genç girişimciler için güzel bir fırsat olan bu destekle ilgili tüm detaylar yazımızda!

Genç Girişimci Desteği Nedir?

18.05.2018 tarihli Torba Yasa ile açıklanan Genç Girişimci Desteği iş hayatına yeni adım atan ve kendi işini kurmayı amaçlayan genç girişimciler için verilen finansal bir destektir. 18-29 yaş arasındaki genç girişimcilerin yararlanabileceği Genç Girişimci Desteği 4B kapsamındaki Bağ-Kur primi ile vergi ödemeleri için devlet desteği sağlar. 

Genç Girişimci Destek Koşulları

Genç Girişimci Desteği kapsamındaki vergi muafiyeti için yıllık kazanç ve zaman sınırı bulunur. Vergi destek koşulu bağlamında genç girişimciler işe başladıkları tarihten itibaren 3 yıl boyunca vergi ödemelerinden muaf tutulur. Ayrıca mesleki, ticari ve zirai kazançlardan elde edilen yıllık 150.000 TL’ye kadar olan gelirlerin vergisi ödenmez. Vergi muafiyeti 2023 senesi itibarı 150.000 TL ile sınırlanmıştır ancak 3 yıl boyunca belirlenen miktar güncellenebilir. 

Genç Girişimci Desteği vergi muafiyeti 29 yaş altındaki genç girişimcilerin iş kurma aşamasında önemli bir vergi yükünden kurtulmalarına ve işleri için diğer alanlara odaklanıp harcama yapabilmelerine yardımcı olur. Aynı zamanda vergi desteği için yapılan hesaplamalar yıllıktır ve belirlenen teşvik tutarının altında bir gelir söz konusu olduğunda kalan miktar bir sonraki yıla aktarılmaz. 

Genç Girişimci Desteği’nin diğer bir ayağı ise primler için sunulan devlet yardımıdır. Genç girişimcileri yeni bir iş kurma aşamasında en çok zorlayacak konulardan biri de prim ödemeleridir. Devlet tarafından sunulan Genç Girişimci Desteği ile 1 yıl boyunca Bağ-Kur primleriniz Hazine tarafından ödenir.

Bağ-Kur prim hesaplamalarına göre alacağınız aylık prim desteği 2023 yılına göre 3,452,76 TL, yıllık prim desteği ise 41,433,12 TL’dir. Prim desteğinden yararlanmak için 01.06.2018 senesi itibarıyla ilk kez sigortalı olmanız gerekir.

Genç Girişimci Desteği’nden Kimler Yararlanabilir?

Kendi işinizi kurmak için ilk adımınızı atmaya hazırlanıyor ve iş fikirlerinizi gerçeğe dönüştürmeyi hedefliyorsanız Genç Girişimci Desteği’nden yararlanarak önünüzdeki finansal süreçleri kolaylaştırabilirsiniz. Destekten yararlanmak içinse bazı koşulları yerine getirmeniz gerekir. İşte Genç Girişimci Desteği şartları:

• Genç Girişimci Desteği yaş sınırı 18-29 aralığıdır. 18 yaşını doldurmanız 29 yaşını ise doldurmamış olmanız gerekir.
• Bağ-Kur kapsamında ilk defa sigortalı olma tarihi 01.06.2018 ve sonrası olmalıdır.
• Verilen yasal süre içinde işe başladığınızı beyan etmelisiniz.
• Adi ortaklık veya şahıs şirketi kurmak gerekir. Anonim ve Limited şirketler destek dışındadır. 
• Kendi işinizi kurmanız veya işin idare ve sevkinin sizde olması gerekir. 
• Genç Girişimci istisnasından faydalanma koşullarına sahip olmalısınız. (Gelir Vergisi Kanunu mükerrer 20. madde)
• İlk defa vergi mükellefi olmak (Serbest meslek ya da ticari faaliyet alanları için geçerli)

Kimler Genç Girişimci Olarak Kabul Edilir?

Genç girişimci olarak kabul edilmek için 18 yaşını doldurmak 29 yaşını doldurmamak, 4b kapsamında 01.06.2018 tarihi itibarıyla ilk defa sigortalı olmak, serbest meslek veya ticari faaliyet alanlarında ilk defa vergi mükellefi olmak, şahıs şirketi veya adi ortaklık kurmuş olmak ve Gelir Vergisi Kanunu’nun 20.maddesinde açıklanan genç girişimci istisnası kapsamında bulunmak gerekir. Bu şartlara sahipseniz genç girişimci olarak kabul edilir ve devlet desteklerinden faydalanabilirsiniz. 

Genç Girişimci Desteği Neleri Kapsar?

Devlet tarafından 18-29 yaş arasındaki genç girişimcilere sunulan Genç Girişimci Desteği vergi ve sigorta ödeme muafiyetlerini kapsar. Genç Girişimci Desteği’nden faydalanacak olan kişiler 2023 senesindeki güncellemelere göre 3 yıl boyunca yıllık 150.000 TL’ye kadar olan gelirlerin vergisini ödemekten muaftır. Muafiyet tutarında her yıl değişiklikler yapılabilir. Genç girişimcilere destek veren yardım paketi aynı zamanda Bağ-Kur sigorta primlerini de kapsar. 2023 senesinde göre genç girişimcilerin 1 yıl boyunca ödemeleri gereken primi ( Toplamda 41,433, 12 TL, aylık 3,452,76 TL) devlet hazinesi karşılar. Prim ödemeleri en düşük aylık Bağ-Kur primi seviyesine göre belirlenmiştir. 

Genç Girişimci Desteği ile KOSGEB Desteği Aynı Anda Alınabilir mi?

Genç Girişimci Desteği almaya hak kazanırsanız bu durum KOSGEB Genç Girişimci Desteği almanıza engel değildir. Aynı anda KOSGEB Genç Girişimci Desteği için de başvuru yapabilir, onay almanız halinde genç girişimciler için sunulan kuruluş ve performans desteklerinden de faydalanabilirsiniz. KOSGEB Genç Girişimci Destekleri geri ödemeli veya geri ödemesiz olarak sunulabilir. KOSGEB desteklerinden yararlanmak için öncelikle KOSGEB sitesine kayıt olmalı ve girişimci eğitimlerine katılmalısınız.

Genç girişimci Desteğinden kimler yararlanabilir?

Devlet tarafından 18-29 yaş arasındaki genç girişimcilere sunulan Genç Girişimci Desteği vergi ve sigorta ödeme muafiyetlerini kapsar. Genç Girişimci Desteği'nden faydalanacak olan kişiler 2023 senesindeki güncellemelere göre 3 yıl boyunca yıllık 150.000 TL'ye kadar olan gelirlerin vergisini ödemekten muaftır. 

Genç girişimci istisnasından kimler yararlanamaz?

01/06/2018 tarihinden önce işe başlayan girişimciler, Anonim Şirket ve Limited şirket ortakları, Daha önce vergi mükellefi olan ve başka bir şirkette ortaklığı bulunan girişimciler bu teşvikten faydalanamaz. 

Genç girişimci desteği başka yerde çalışabilir mi?

Destek sürecinde başka bir işletmede çalışabilir miyim? Hayır. 

Limited şirket ortağı genç girişimci olur mu? 

Limited veya Anonim şirket ortağı olmanız genç girişimci vergi avantajlarından istifade etmenize engel değildir. 

Hangisi genç girişimcilerde kazanç istisnasından yararlanma hakkını ortadan kaldırır?

1) Mükelleflerin mevcut bir işletmeye veya mesleki faaliyete sonradan ortak olmaları durumunda istisnadan yararlanmaları söz konusu olmaz. 

2) Buna göre, mevcut işletmeye veya ortaklığa sonradan ortak olunması durumunda, diğer tüm şartları taşısalar dahi, ortakların hiçbiri bu istisnadan yararlanamaz. 

Yurt dışında ikamet eden ve çalışanların sigortalılığını iki açıdan ele almamız mümkündür. Yurt dışında ikamet edip Türkiye’de kurulu bir firmada çalışan veya bulundukları ülkede çalışanların sigortalılıklarını ayrı değerlendirmek gerekir.

Çalışanlar, gerek bulundukları ülkelerde gerek ülke sınırları dışında çalışma yaparak sigortalılıklarını devam ettirebilirler. Bu nedenle bazı ülkeler arasında sosyal güvenlik anlaşmaları yapılarak taraf ülkelerin vatandaşlarının çalışmalarını güvenceye alan ikili sözleşmeler gündeme getirilmiştir. Sözleşme yapılmayan ülkeler arasında da çalışma imkanı mevcuttur. Bu noktada sigortalılığa ilişkin farklar ortaya çıkmaktadır.

Yurt dışı çalışmalarının yasal olarak önünde herhangi bir engel bulunmamaktadır. İş kanununa tabi işçi ile işveren arasında yapılan sözleşmeye bağlı olarak işçinin çalışma yeri belirlenebilir. Bu çerçevede yurt dışında çalışmanın devamlılığı mümkündür. Ancak SGK açısından bakıldığında yurt dışı çalışmaları, işçi ve işveren için ayrı riskler barındırabilir. Yurt dışında ikamet eden işçinin Türkiye’de kurulu olan bir firmada çalışması durumunda, çalıştığı firmada sigorta bildiriminin yapılması gerekir.

Uzaktan çalışma yapılmasında herhangi bir engel yokken, uzaktan çalışma yapan işçilerin bu çalışmalarının fiili çalışma olup olmadığı konusu önem arz eder. Yurt dışında ikamet eden işçinin pasaport kayıtları ve yurda giriş- yurttan çıkış tarihleri, SGK iş yeri dosyalarına ve SGK kayıtlarına intikal eder. İşçinin özellikle emeklilik, iş göremezlik gibi doğan hakları için SGK’ya başvurması durumunda SGK’da saklı olan dosyaları kontrol edilir. Türkiye’de bir firmada sigorta bildirimi bulunan işçinin fiilen yurt dışında olduğu, bu nedenle işçinin hizmetlerinin fiili çalışmaya dayanıp dayanmadığı yönünde denetim yapılır. SGK’ya bağlı denetim ve teftiş birimlerince yapılan denetimlerde genellikle;

• Yurt dışı görevlendirme belgeleri,
• Yurt dışı harcırah ödemeleri,
• İşçinin işletme adına yurt dışında yapmış olduğu görüşme kayıtları, kesilen faturalar vb. resmi belgeler,
• Yurt dışında bulunan işçiye yapılan ödemeler (ücret, prim ikramiye vb.)

gibi hususlara bakılır. Bunlara ek olarak farklı bilgi ve belge de talep edilebilir. Ayrıyeten, yukarıdaki belgelerle iş yerinin yasal defter ve belgeleri karşılaştırılarak incelenir. Özetle, iş yeri denetime tabi tutulur ve denetim sonrası fiili çalışmaya ilişkin karara varılır. Bu nedenle, işverenin işçiye ait tüm bilgi ve belgeleri kaydetmesi ve bu kayıtların da her ay düzenli tutulması gerekir. İşçi ve işveren, tüm riskleri (denetim, iş sağlığı güvenliği tedbirlerinin kontrolü vb.) dikkate almalıdır. İşverenin uzaktan çalıştıracağı ya da ülke dışında çalıştıracağı işçisi ile ilgili iş sağlığı güvenliği tedbirlerini de alması gerekir. Bahsedilen hususlara dikkat edilmesi durumunda yazılı ek protokollerle uzaktan çalışma yapmak mümkündür.

Elbette, işçinin yurt dışında geçirdiği zamanlar aksi ispat edilmediği müddetçe her zaman şüphe ile yaklaşılacaktır. Bunu ispat etmek işçinin ve işverenin müteselsil sorumluluğu olacaktır. Özetle nihai karar işverenin kendi inisiyatifinde olup, karar alırken yukarıda bahsedilen hususların da değerlendirilmesi gerektiğini belirtmek isteriz. Mevzuatımızda uzaktan çalışma hükümleri yakın zamanda belirlenmeye başladığından dolayı bu gibi uygulamaların yasal dayanaklarına bakılarak net bir yorum yapmanın henüz güç olduğunu da ayrıca belirtmek gerekir.

Yurt dışında çalışan Türkiye vatandaşlarının yurt dışında çalıştıkları veya bulundukları sürelerin sosyal güvenlik sözleşmesi bulunan ülkelerdeki çalışma süreleriyle birleştirilmesi veya birleştirilen sürelerin borçlandırılması mümkündür. Aynı zamanda sosyal güvenlik sözleşmesi bulunmayan ülkelerdeki vatandaşlarımız için de kanunen borçlanma imkanı sağlanmıştır.

• Sözleşmeli Ülkelerdeki Çalışmaların Birleştirilmesi ve Borçlandırılması

Vatandaşı olunan ülke sınırları dışarısında çalışılabilmesi ve çalışma hayatına dair yasal sınırların çizilebilmesi için ülkeler arasında sosyal güvenlik sözleşmeleri imzalanmıştır. Yurt dışında çalışan vatandaşlarımızın sosyal güvenlikleri, aile bireylerini de kapsayacak şekilde yasal çerçeveye alınmıştır. Yurt dışında çalışanların yasal dayanakları; Anayasamızın 90 uncu maddesine göre uluslararası sözleşmeler kapsamında kanun hükmünde sayılan ve yürürlüğe konulan ikili sosyal güvenlik sözleşmeleriyle, 22/5/1985 tarihinde yürürlüğe giren 3201 sayılı Yurt dışında Bulunan Türk Vatandaşlarının Yurt dışında Geçen Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanun ile 5510 sayılı Kanunun 5/g ve 10 uncu maddeleridir. Ülkemizle halihazırda ikili sosyal güvenlik sözleşmesi olan ve anlaşma süreci devam eden 35 ülke bulunmaktadır.

İkili sözleşmelere bağlı olarak, yurt dışındaki çalışmalarla vatandaşı olunan ülkedeki çalışmaların birleştirilmesi söz konusu olmuş ve böylece vatandaşı olunan ülkede emeklilik hakkı elde edilebilmiştir. Yurt dışında yapılan çalışmanın Türkiye’de yapılmış gibi sayılmasına imkan sağlanmıştır. Mevzuatımızda yer alan şartların sağlanmasıyla beraber emekli aylığı bağlanabilmektedir. Emekli aylığı hesaplanırken, yurt içi ve yurt dışı çalışmalar baz alınmakta ve buna göre miktar tespit edilmektedir. Bu miktar, kısmi aylık olarak adlandırılmaktadır. Emekli aylığı hesabında işçinin çalışma başlangıcı da dikkate alınır. İşçinin yurt dışındaki çalışma başlangıcı Türkiye’deki çalışma başlangıcından önceyse, yurt dışındaki çalışma başlangıcı mevzuatımıza göre de başlangıç kabul edilmekte ve emeklilik için bu tarih dikkate alınmaktadır.

İkili sözleşmesi olan ülkelerden birinde çalışanların çalışmalarını birleştirmeleri ve borçlanma yaparak kısmi aylıklarını tam aylık yapmaları da mümkündür. Çalışma için birleştirme yapmadan borçlanma da yapılabilir.

İkili sözleşme yapılan ülkeler arasında hem yurt dışında hem de yurt içinde çalışması bulunan işçilerin borçlanma yoluna gitmesi durumunda da çalışma başlangıcına dikkate edilir. Özellikle ikili sözleşmeler gereğince hizmetlerini birleştirmeden doğrudan borçlanma yapan çalışanların Türkiye’deki çalışmalarından önce yurt dışı çalışmaları mevcutsa, yurt dışı çalışmaları başlangıç sayılmamaktadır. İşçinin Türkiye’de sonradan çalışması bulunuyorsa bu tarihten, Türkiye’de çalışması bulunmuyorsa borçlanma tarihinden borçlanma süresi geriye götürülerek sigortalılık başlangıcı tespit edilmektedir.

Ancak, Torba kanun olarak adlandırılan 6552 sayılı Kanunun 29 uncu maddesiyle 3201 sayılı Kanunun 5 inci maddesine eklenen “Sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmış ülkelerde çalışan ve bu ülkelerdeki çalışma başlangıcı Türkiye’deki çalışma tarihinden önce olanların, söz konusu sözleşmede hüküm olması durumunda yurt dışındaki çalışma başlangıçlarının emeklilik şartlarının belirlenmesinde Türkiye’de çalışma başlangıcı sayılacağı” hükmüyle, sözleşmelerde hüküm bulunması kaydıyla borçlanmalarda başlangıç olarak sayılması öngörülmüştür.

• Sözleşmesiz Ülkelerdeki Çalışma/Bulunma Sürelerinin Borçlanılması

İkili sosyal güvenlik sözleşmesi bulunmayan ülkelerden birisine Türkiye’den görevlendirme amacıyla çalışanın gönderilmesi durumunda borçlanma yoluna gidilmesine imkan tanınmıştır. Öncelikle işçinin sigorta bildirimi yapılırken sigorta kolu “21-Türk İşverenler Tarafından Sosyal Güvenlik Sözleşmesi İmzalanmamış Ülkelere Götürülerek Çalıştırılan Türk İşçileri” olarak değiştirilerek 5510 sayılı Kanunun 5.maddesinin “g” bendi kapsamında kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası hükümleri uygulanır. Çalışan, yurt dışında geçen süreler için borçlanma yoluyla prim ödeyebilir.

Sözleşmesiz ülkelerde çalışma/bulunma durumunda;

• Yurt dışında geçen sigortalılık süreleri,
• Yurt dışında geçen sigortalılık süreleri arasında veya sonunda her birinde bir yıla kadar olan işsizlik süreleri,
• Medeni durumlarına bakılmaksızın ev kadını olarak geçen (sigortalılık haricindeki) süreler için

borçlanma yoluna gidilebilmektedir. Bu sürelerin tamamı borçlanılabilir, Türkiye’de aylık bağlanmasına yetecek ve talep edilen süre kadar borçlanma yapılması da söz konusudur. Elbette işçilerin borçlanma yoluna gidilebilmesi için birtakım şartlar aranmaktadır. İşçinin borçlanma yoluna başvurması durumunda; Türkiye’de sigortalılık süresi var mı, varsa sigortalılık başlangıç tarihinin borçlanma başlangıç tarihinden önce mi, sonra mı olduğuna bakılır. Türkiye’de sigortalılık mevcutsa ve Türkiye’deki sigortalılık tarihinden öncesi için borçlanılacaksa, sigortalılık başlangıç tarihi borçlanılan gün kadar geriye götürülür. Türkiye’de çalışma yapmamış işçilerin sigortalılıklarının başlangıcı, borçların tamamının ödendiği tarihten borçlanılan gün sayısı kadar geriye götürülür. Türkiye’deki borçlanma süresinden önce çalışma yapıldıysa, sigortalılık başlangıç tarihinde değişiklik yapılmayacaktır.

Kargo faaliyetinde kullanılan araçlara ilişkin gider ve amortismanlar için gider kısıtlaması uygulaması bulunmaktadır. Bu kısıtlama, kullanılan aracın Türk Gümrük Tarife Cetveli’nin 87.03 pozisyonunda tanımlanan binek otomobiller kapsamına girmeyen motorlu taşıtlar olup olmadığına göre değişmektedir.

Eğer kargo taşımacılığında kullanılan araçlar, 87.03 pozisyonunda tanımlanan binek otomobiller kapsamına girmiyorsa, o zaman bu araçların giderleri ve amortismanları, kurum kazancının tespitinde tam olarak dikkate alınabilir. Yani, bu araçlar için herhangi bir sınırlama olmaz ve giderlerin tamamı kurum kazancının hesaplanmasında düşülebilir.

Eğer kullanılan araçlar, 87.03 pozisyonunda yer alan binek otomobiller kapsamına giriyorsa, o zaman bu araçlara ilişkin giderlerin sadece %70’i kurum kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınabilir. Yani, bu durumda giderlerin tamamı değil, sadece %70’i kurum kazancı hesaplamasında gider olarak kabul edilebilir.

Bu kurallar, kargo taşımacılığı yapan bir şirketin faaliyetlerine bağlı olarak kullanılan araçların sınıflandırılmasına göre değişmektedir. Şirket, kendi kullanımına uygun olan araçları kullanırken, bu sınıflandırmalara ve gider kısıtlamalarına dikkat etmelidir.

T.C. 

GELİR İDARESİ BAŞKANLIĞI

Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığı

Mükellef Hizmetleri Grup Müdürlüğü

Sayı:64597866-120-11296                                                                                                                                                   Tarih: 05.06.2023 

Konu: Kargo Faaliyetinde Kullanılan Araçların Binek Otomobil Olarak Sınıflandırıp Sınıflandırılmayacağı                                                                                                                      ilgide kayıtlı özelge talep formunuzda, şirketinizin kargo taşımacılık faaliyetinde bulunduğu, teslimlerinin yapılabilmesi amacıyla kargoların; türlerine, teslim şekillerine, ebatlarına göre sınıflandırıldığı ve kargoların niteliğine göre hafif ticari sınıfa dahil araçlar kullanılabildiği belirtilerek, söz konusu aracın hafif ticari araç olması ve kullanım amacı göz önüne alındığında 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 40 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (5) numaralı bendi kapsamında binek araç olarak değerlendirilip değerlendirilmeyeceği ayrıca şirketinizin ticari kazancının bu araçların işletilmesi yoluyla elde edilmiş kabul edilip edilmeyeceği hususunda Başkanlığımız görüşü talep edilmektedir.

5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 6 ncı maddesinde; kurumlar vergisinin, mükelleflerin bir hesap dönemi içinde elde ettikleri safi kurum kazancı üzerinden hesaplanacağı, safi kurum kazancının tespitinde Gelir Vergisi Kanununun ticari kazanç hakkındaki hükümlerinin uygulanacağı hükme bağlanmıştır.

Gelir Vergisi Kanununun 38 inci maddesinde ise bilanço esasına göre ticari kazancın, teşebbüsteki öz sermayenin hesap dönemi sonunda ve başındaki değerleri arasındaki müspet fark olduğu; bu dönem zarfında sahip veya sahiplerce işletmeye ilave olunan değerlerin bu farktan indirileceği, işletmeden çekilen değerlerin ise farka ilave olunacağı; ticari kazancın bu suretle tespit edilmesi sırasında, Vergi Usul Kanununun değerlemeye ait hükümleri ile bu Kanunun 40 ve 41 inci maddeleri hükümlerine uyulacağı hüküm altına alınmıştır.

Aynı Kanunun ticari kazancın tespitinde indirilebilecek giderlerin sayıldığı 40 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (5) numaralı bendinde ise; "Kiralama yoluyla edinilen veya işletmeye dahil olan ve işte kullanılan taşıtların giderleri" hükmüne yer verilmiş olup, söz konusu bende 7194 sayılı Kanunun 13 üncü maddesi ile 1/1/2020 tarihinden itibaren başlayan vergilendirme dönemi gelir ve kazançlarına uygulanmak üzere "(Şu kadar ki faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere, binek otomobilleri ilişkin giderlerin en fazla %70'i indirilebilir.)" parantez içi hükme yer verilmiş olup konuya ilişkin detaylı açıklamalar 311 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinin "Binek Otomobillerin Giderleri ve Amortismanların Vergi Matrahından İndirilmesi" başlıklı beşinci bölümünde yapılmıştır.

311 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinin 12 nci maddesinin ikinci fıkrasında, "Kanun maddesinde yer alan binek otomobil ifadesinden Türk Gümrük Tarife Cetvelinin 87.03 pozisyonunda yer alan motorlu taşıtların anlaşılması gerekmektedir. Ambulanslar, mahkûm taşımaya mahsus arabalar, para arabaları, cenaze arabaları, itfaiye öncü arabaları gibi özel amaçla yapılmış motorlu taşıtlar, 13.10.1983 tarihli ve 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununa göre trafik şube veya bürolarına kayıt ve tescil edilme zorunluluğu bulunmayan ve sadece havalimanı apron bölgesi gibi belli alanlarda kullanılan taşıtlar 87.03 pozisyonunda yer almakla birlikte binek otomobil kapsamında değerlendirilmeyecektir. 1+1, 1+3, 1+4 veya 1+7 koltuklu, şoför ve öndeki yolcunun arkasındaki kısımda emniyet kemerleri veya emniyet kemeri montajı için tertibat, koltuk ve emniyet ekipmanı montajı için sabit tertibat, aracın iç kısmının her tarafında, araçların yolcu bölümlerinde yer alan konfor özellikleri ve iç döşemeleri (örneğin: yer kaplamaları, havalandırma, iç aydınlatma, küllükler), iki yan panel boyunca arka camları bulunan (en arkada yük bölümünün sağ ve sol taraflarında cam bulunsun bulunmasın); şoför ve öndeki yolcuların bölümü ile insan veya eşya taşınması için kullanılan arka bölüm arasında sabit bir panel veya bariyer bulunmayan kapalı kasa motorlu taşıtlar 87.03 pozisyonunda yer almakta olup, binek otomobiller bu kapsamda değerlendirilmektedir. Bu bağlamda binek otomobiller, 87.03 pozisyonunda tanımlanan binek otomobiller ile esas itibarıyla insan taşımak üzere imal edilmiş (87.02 pozisyonuna girenler hariç) (steyşın vagonlar ve yarış arabaları dâhil) hem insan hem eşya taşıyabilen motorlu araçlar gibi çok amaçlı araçları kapsamaktadır." açıklamasına yer verilmiştir.

Söz konusu hüküm ve açıklamalara göre, faaliyet konunuz itibarıyla binek otomobillerin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi faaliyetleriyle iştigal etmeyen Şirketinizin kargo taşımacılığında kullanmış olduğu araçların, şoför ve öndeki yolcuların bölümü ile insan veya eşya taşınması için kullanılan arka bölüm arasında sabit bir panel veya bariyer bulunması başta olmak üzere anılan Tebliğdeki 87.03 pozisyonunda tanımlanan binek otomobiller kapsamına girmeyen motorlu taşıtlarınıza ilişkin yapmış olduğu giderlerin tamamının kurum kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınması mümkündür.

Öte yandan, Türk Gümrük Tarife Cetvelinin 87.03 pozisyonunda yer alan araçlarınıza ait giderlerin ise en fazla %70'inin kurum kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınacağı tabiidir.

 Bilgi edinilmesini rica ederim.

Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 17’nci maddesinin ikinci fıkrasına göre tasfiye beyannameleri, tasfiye memurları tarafından, tasfiye dönemlerinin sonundan itibaren Kanun’un 14’üncü maddesinde yazılı sürelerde; tasfiye­nin sona erdiği döneme ilişkin tasfiye beyannamesi ise tasfiyenin sonuç­landığı tarihten itibaren 30 gün içinde kurumun bağlı olduğu vergi daire­sine verilir. Tasfiye beyannamelerinin verilme sürelerinin bu şekilde belirlenmiş ol­ması bazı özellikli durumların oluşmasına neden olmuştur.

Kurumlar vergisinde vergilendirme dönemi 12 aydan oluşan hesap dönemidir. Hesap dönemi normal olarak takvim yılıdır. Kendilerine özel hesap dönemi tayin edilenlerin vergilendirme dönemi ise özel hesap dönemleridir.

Hesap dönemi olarak takvim yılını kullanan kurumların yanı sıra ken­dilerine özel hesap dönemi tayin edilen kurumlar da, tasfiyeye girmeleriy­le birlikte tasfiye dönemi olarak (1 Ocak – 31 Aralık) tarihleri arasından oluşan normal takvim yılını kullanılmaya başlayacaklardır. Tasfiyeye giriş tarihinden aynı takvim yılı sonuna kadar olan süre birinci tasfiye dönemi, bu dönemden sonraki her takvim yılı ile tasfiyenin sona erdiği dönem için ilgili takvim yılı başından tasfiyenin bitiş tarihine kadar olan dönem ba­ğımsız bir tasfiye dönemi sayılmaktadır.

Öte yandan, Kanun’un 14’üncü maddesinin üçüncü fıkrasına göre ku­rumlar vergisi beyannamesi, hesap döneminin kapandığı ayı izleyen dör­düncü ayın 1’inci gününden 25’inci günü akşamına kadar mükellefin bağlı olduğu vergi dairesine verilir.

Dolayısıyla, tasfiyeye giriş ve tasfiyenin sonuçlanma tarihlerinin farklı takvim yıllarına isabet etmesi durumunda, her bir tasfiye dönemine ilişkin tasfiye beyannamesi, tasfiye memuru tarafından, tasfiye dönemini takip eden takvim yılının Nisan ayının 1’inci gününden 25’inci günü akşamına kadar mükellefin bağlı olduğu vergi dairesine verilecektir.

Tasfiyenin sona erdiği döneme ilişkin tasfiye beyannamesi ise tasfiye­nin sonuçlandığı tarihten itibaren 30 gün içinde kurumun bağlı olduğu ver­gi dairesine verilecektir. Tasfiyenin aynı takvim yılı içinde başlayıp sonuç­lanması hâlinde de, tasfiye beyannamesi, tasfiyenin sonuçlandığı tarihten itibaren 30 gün içinde kurumun bağlı olduğu vergi dairesine verilecektir.

Öte yandan tasfiye dönemlerine ilişkin verilecek tasfiye beyannameleri normal kurumlar vergisi beyannamesi ile aynıdır. Bu şekilde verilecek olan tasfiye beyannamelerine, bilânço ve gelir tablosu ile tasfiye bilânçosuna göre ortaklara dağıtılan paralar ve diğer değerlerin ayrıntılı bir listesinin eklenmesi gerekmektedir.

Örnek 1: Tasfiyeye girmesine ilişkin genel kurul kararı 24.04.2012 ta­rihinde tescil edilen bir kurumun (01.01.2012 – 23.04.2012) tarihleri ara­sını kapsayan kıst döneme ilişkin kurumlar vergisi beyannamesinin, (1-25 Ağustos 2012) tarihleri arasında mükellefin bağlı olduğu vergi dairesine verilmesi gerekmektedir.

Örnek 2: Önceki örnekte yer alan şirkete ilişkin birinci tasfiye döne­mi (24.04.2012 – 31.12.2012) tarihleri arasından oluşmaktadır. Söz konusu döneme ilişkin tasfiye beyannamesi, tasfiye memurları tarafından, 2013 yı­lının Nisan ayının 1’inci gününden 25’inci günü akşamına kadar kurumun bağlı olduğu vergi dairesine verilecektir.

Örnek 3: Yukarıda yer alan şirketin tasfiye işlemlerinin 2013 ve 2014 yıllarında da sürmesi durumunda 2013 yılı ikinci, 2014 yılı üçüncü tasfiye dönemi olarak kabul edilecek ve ikinci tasfiye dönemine ilişkin beyanna­me (1-25 Nisan 2014) tarihleri arasında, üçüncü tasfiye dönemine ilişkin beyanname ise (1-25 Nisan 2015) tarihleri arasında, tasfiye memurları ta­rafından mükellefin bağlı olduğu vergi dairesine verilecektir

Örnek 4: Yukarıda yer alan şirketin tasfiyesinin 12.06.2015 tarihinde sonuçlanması durumunda, son tasfiye dönemine (01.01.2015 – 12.06.2015 tarihleri arası) ilişkin tasfiye beyannamesinin, tasfiye memurları tarafından 30 gün içinde, dolayısıyla 12.07.2015 tarihine kadar, kurumun bağlı oldu­ğu vergi dairesine verilmesi gerekmektedir.

Örnek 5: 21.05.2012 tarihinde tasfiyeye giren kurumun tasfiyesi 12.07.2012 tarihinde sonuçlanmıştır.

Bu durumda (01.01.2012 – 20.05.2012) tarihleri arasından oluşan (kıst) döneme ilişkin kurumlar vergisi beyannamesinin (1-25 Eylül 2012) tarih­leri arasında verilmesi gerekmektedir. Buna karşın tasfiye beyannamesi­nin, tasfiyenin sonuçlandığı tarihten itibaren 30 gün içinde, dolayısıyla 11.08.2012 tarihine kadar verilmesi gerekmektedir.

Örnek 6: Kurumun tasfiyeye giriş tarihi 04.06.2012, tasfiyenin sonuç­landığı tarih ise 15.01.2014’dür. Bu durumda Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 14’üncü maddesi ile 17’nci maddesinin ikinci fıkrası uyarınca kıst döneme ve tasfiye dönemlerine ilişkin beyanname verme süreleri aşağıdaki gibi tespit edilecektir.

KAYNAKÇA

Maliye Bakanlığı (03.04.2007). 1 seri no’lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği . Ankara: Resmî Gazete (26482)

T.C. Yasalar (21.06.2006). 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu. Ankara: Resmî Gazete (26205)

İSMMMO MALİÇÖZÜM Bülent Sezgin yazısı (mart-nisan 2013)

Nevi değişikliği durumunda e-Fatura ve e-Defter uygulamalarında yapılacak işlemler Nelerdir? 

e-Fatura ve e-Defter zorunluluğu olan mükelleflerin nevi değişikliği halinde zorunlulukları devam eder mi? Bu durumda Gelir İdaresi Başkanlığı'na (GİB) yapılacak bildirimler ve özel entegratörün/uyumlu yazılım üreticisinin yapacağı işlemler nelerdir?

Yazı: Yalçın Tercan, Emre Çakır- İdea Teknoloji Çözümleri

Öncelikle nevi değişikliği derken ne ifade edilmek isteniyor, buna bir açıklık getirelim. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu'nun (TTK) 180'inci maddesinde, bir şirketin hukuki şeklini değiştirebileceği ve yeni türe dönüştürülen şirketin eski şirketin devamı niteliğinde olduğu, 181'inci maddesinde ise bir sermaye şirketinin başka türde bir sermaye şirketine dönüşmesinin geçerli türde değişiklik olduğu belirtilmiştir.

Bir sermaye şirketi;

• Başka türde bir sermaye şirketine,
• Kooperatife,

Bir kollektif şirket;

• sermaye şirketine,
• kooperatife,
• komandit şirkete;

Bir komandit şirket;

• sermaye şirketine,
• kooperatife,
• kollektif şirkete,

Bir kooperatif;

• sermaye şirketine, dönüşebilir.

Nevi değişikliğinde TTK'ya göre yeni türün (limited şirket, anonim şirket, kooperatif gibi) kuruluşuna ilişkin hükümler uygulanır.

5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu (KVK) "Devir, Bölünme ve Hisse Değişimi" başlıklı 19. maddesine göre kurumların tür değiştirmeleri de devir hükmündedir.

213 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu'na (VUK) göre nev'i değişikliğinin devir hükmünde olması ve devir işleminin anılan Kanun çerçevesinde gerçekleşmesi halinde devrolan şirketin hukuki varlığının sona ererek şirketin devir tarihi itibarıyla çıkarılan bilançosunun aktif ve pasifiyle kül halinde devralan şirkete geçmesi nedeniyle, devralan şirketin hesaplarına intikal edecek olan kayıt, devir tarihine kadarki süreci kapsar. Dolayısıyla devir tarihinden sonraki evrak ve vesikaların, nevi değişikliği sonucu anonim şirket statüsü kazanan şirket adına düzenlenmesi gerekir.

Diğer taraftan bu süre zarfında unvan/nevi değişikliği yapmış firma, henüz yeni mali mühür temin etmediği ve yeni unvanla/nevi değişikliğiyle e-Fatura sistemine dahil olmaması nedeniyle, teknik olarak yeni unvan ve Vergi Kimlik Numarası (VKN) ile e-fatura düzenleme imkanı bulunmaz.

Ayrıca nevi değişikliğinin gerçekleştiği tarihten sonra, eski unvana düzenlenen e-faturalar ile eski unvana ait mali mühür kullanılarak şirket tarafından düzenlenen e-faturaların, yeni unvana ait e-deftere işlenmesi gerekmektedir.

Nevi değişikliğinde yeni şirketin e-Fatura zorunluluğu

421 no.lu VUK genel tebliğine göre elektronik fatura ve elektronik defter uygulaması kullanma zorunluluğu bulunan mükellefler; nevi değişikliği yapmaları durumunda yeni ortaya çıkan yeni tüzel kişi mükellefler de elektronik fatura uygulamasına geçmek ve elektronik defter kullanmak zorundadır. Uygulamalara geçme süresi hiçbir koşulda işlemin ticaret siciline tescil tarihini izleyen ayın başından itibaren 3 ayı geçemez.

Nevi değişikliği sürecine girişle beraber VKN ve unvan değişikliği gerçekleşmektedir, bu da e-Defter ve e-Fatura uygulamalarında hukuki ve teknik bazı değişiklikler yapılmasını gerektirir.

397 sıra numaralı VUK Genel Tebliğinin "Mali Mühür" başlıklı 7'nci bölümünde belirtildiği üzere, tüzel kişilerin ve diğer kurumların herhangi bir nedenle unvanlarının değişmesi halinde, eski unvanı barındıran mali mühür geçerliliğini kaybeder. Bu doğrultuda unvan değişikliğini izleyen 15 gün içerisinde yeni unvana ve nevine uygun mali mühür başvurusu yapılması gereklidir. Ayrıca nev'i değişikliğine ilişkin ticaret sicil gazetesi fotokopisinin ve durumu açıklayan bir dilekçenin posta yoluyla Gelir İdaresi Başkanlığı'na (GİB) ulaştırılması gerekmektedir.

Yeni mali mühür temin edilene kadar, e-Fatura ve e-Defter uygulamasında eski unvana ilişkin olarak düzenlenen mali mühür kullanılmalıdır ve bu süre içinde düzenlenen e-faturalarda yeni unvan ve VKN bilgilerine faturanın açıklama alanında yer verilmesi gerekmektedir.

Eski unvanlarına gelen e-faturalar ise, yeni neviyle e-Fatura uygulamasına dahil olana kadar indirim konusu yapılabilecek, muhasebeleştirilebilecektir.

Nevi değişikliği sürecinde e-fatura uygulamasına ilişkin yapılacak işlemler

e-Fatura uygulamasına kayıtlı mükellefler www.efatura.gov.tr internet adresinde yayımlanmaktadır. GİB e-fatura sisteminin altyapısında her mükellef sisteme VKN ile kayıtlıdır. Bunun yanında mükelleflerin unvanı da ilgili listelerde yer almaktadır. Ayrıca VUK 230/2 maddesi gereği faturada faturayı düzenleyenin adı, varsa ticaret unvanı bulunmak zorundadır.

Yeni mali mühür başvurusu:Nevi değişikliği yapan şirket unvan değişiklğini izleyen 15 gün içinde;

• Nevi değişikliğine ilişkin ticaret sicil gazetesinin fotokopisi ve durumu izah eden bir dilekçe ile GİB'in Yeni Ziraat Mah. Etlik Cad. No:16 Dışkapı/ANKARA adresine posta yoluyla iletmek,
• Yeni unvana ait mali mühür temini için TÜBİTAK Kamu Sertifikasyon Merkezine elektronik ortamda başvurusunu yapmak zorundadır.

Yeni unvanlara ait mali mührün üretim/teslim bilgisi Kamu Sertifikasyon Merkezi tarafından GİB'e iletildikten sonra, GİB tarafından eski hesapları kapatılarak, yeni hesapları aktive edilir. Bu tarihten sonra yeni VKN, yeni unvan ve yeni mali mühür kullanılarak e-fatura düzenlenir.

e-Fatura içeriğindeki ve görselindeki unvanın güncellenmesi: Yeni nevi'ye ait mali mühür geldikten sonra e-Fatura uygulaması eğer doğrudan entegrasyon veya özel entegrasyon yöntemi kullanılıyorsa e-Fatura içeriğinde hem xml'i hem de görüntüsünde "xslt" unvan ve VKN bilgisinin güncellenmesi gereklidir. e-Fatura mükellefleri tarafından nevi değişikliği kararından sonra yapılacak bir diğer işlem fatura görselindeki unvanın güncellenmesidir. Bu işlem teknik bir işlem olduğundan özel entegrasyon yöntemi kullanılıyorsa özel entegratör teknik ekibi tarafından e-fatura .xml tag'lerinde unvan ve VKN yazılabilen alan güncellenmeli ayrıca faturanın görüntülenmesini sağlayan xslt dosyasında unvan ve VKN değişikliği ile ilgili bir güncelleme gerekiyorsa yapılmalıdır. Doğrudan entegrasyon yönteminde bu işlem mükellefin kendi veya hizmet aldığı IT ekibi tarafından yapılır.

Kullanıcı listesinin özel entegratör tarafından güncellenmesi:GİB başvurusu yapıldıktan sonra, özel entegrasyon yönteminde kullanıcı bilgileri özel entegratör tarafından gönderildiğinden, bir değişiklik olması durumunda özel entegratör güncelleme yapabilir. Bu durumda;

Özel entegratör kullanıcının hesabını mükellefin yeni mali mührüyle kendi platformu üzerinde eski hesapları kapatılarak, yeni hesapları aktive edilecektir.

ÖNEMLİ:

Mali mühür temin edildiğinde infisah eden kurumun kullanıcı hesapları özel entegratör tarafından kapatılır. Aynı anda yeni nevi'ye ait yeni e-fatura hesabı açılır.

e-Fatura sisteminde özel entegratör tarafından kapatılan hesaplar, aynı özel entegratör veya başka bir özel entegratör tarafından açılmazsa kapatılan hesap için 2 saat içinde GİB portal hesabı otomatik olarak açılır. Mükellefler GİB ile temasa geçip dilekçelerinde belirtilen infisah eden kurumun hesabının GİB tarafından kapatılmasını istemelidirler.

Özel entegratör tarafından kapatılan hesap ayrıca GİB tarafından da hesap kapatılmalıdır. E-fatura Mükellefleri ekranında sorgulama yapılarak hesabın kapatılıp kapatılmadığı kontrolü sağlanabilir.

Nevi sürecinde e-Defter uygulamasına ilişkin yapılacak işlemler

1 sıra no.lu e-Defter Genel Tebliğine göre e-defter hesap dönemi bazında tutulmakla beraber aylık olarak oluşturulur. Aylık dönem, sadece onaya sunulan ayın defter kayıtlarını ifade etmekte olup, önceki aylara ait kayıtları içermez.

Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 17/1-a maddesi uyarınca, nevi değişikliği, başlangıç tarihinden aynı takvim yılı sonuna kadar olan hesap dönemi geçerli olacaktır.

Nevi sürecine girilmesiyle e-Defter uygulamasında hesap dönemleri ve mükellefin unvanı değişeceğinden GİB ve e-defterler nezdinde bir dizi değişiklik yapmak gerekir:

Mali Mühür başvurusu:

e-Defter uygulamasına kayıtlı bir kullanıcı, nevi değişikliğine gitmesi halinde 15 gün içerisinde;

• nevi değişikliğine ilişkin ticaret sicil gazetesinin fotokopisi ve durumu izah eden bir dilekçe ile GİB'in Yeni Ziraat Mah. Etlik Cad. No:16 Dışkapı/ANKARA adresine posta yoluyla bildirmesi,
• yeni unvana ait mali mühür temini için de Kamu Sertifikasyon Merkezinin http://mm.kamusm.gov.tr/ adresinden elektronik ortamda başvurması gerekmektedir.

Yeni VKN için talep edilen mali mührün mükellefin eline ulaşmasıyla birlikte http://edefter.gov.tr/edefterbasvuru.htmlweb sitesinden yeni kimlik numarası için elektronik defter başvurusu yapılmalıdır. E-Fatura uygulaması için yeni nevi için alınan mali mühür sertifikası e-defter uygulaması için de kullanılır.

Defterlerin yüklenmesi: e-Defter uygulamasında her ayın e-defterlerine ilişkin beratlar GİB e-defter uygulamasına yüklenir. Uygulama, ilgili beratları GİB'in mali mührü ile imzalarken bazı kontroller yapmaktadır. Bunlardan bazıları; hesap dönemi e-defter beratları sırasıyla yüklendi mi, e-defter beratları aylık olarak GİB e-defter kılavuzlarında belirtilen kurallara uygun olarak numaralandı mı gibi kontrollerdir. Nevi değişikliği önceki son ayın e-defter beratları, nevi değişikliği öncesi döneme ait kurumlar vergisi beyannamesinin verildiği ayın son gününe kadar yüklenmelidir. Nevi değişikliğinin Ticaret Sicil Gazetesi'nde yayımlandığı tarihi takip eden 30 içinde verilmelidir. Bu kıst dönemine ilişkin e-defter beratı da nevi değişikliğinin Ticaret Sicil Gazetesi'nde yayımlandığı tarihi takip eden 30'uncu günün isabet ettiği ayın sonuna kadar alınmalıdır.

Nevi değişikliği kararının tescilinden sonraki ilk dönem e-defter beratları ilgili ayı takip eden üçüncü ayın sonuna kadar yüklenmelidir. Diğer taraftan e-defter oluştururken hesap dönemine ilişkin bilgiler e-defterlerde yer almalıdır.

e-Defterler dönem aralıklarına göre bölünmesi (eski nevi- yeni nevi): Defterler imzalanırken ilgili dönemine ait mali mühür kullanılmalıdır. Örneğin; 06.01.2019 tarihinde nevi değişikliği başlayan bir şirket için 06.01.2019 öncesindeki defterler ayrı ve eski mali mühür ile, 06.01.2019 tarihi ve sonrası defterler ayrı ve yeni mali mühür ile yüklenmelidir.

Yevmiye Madde Numarası: e-Defter yevmiye numaraları nevi değişikliği başlangıcında oluşturulan ilk e-defterde "1"'den başlamalıdır.

e-Defter Beratı Kontrol numarası: Kontrol numarası oluşturulan defter parçalarına verilen tekil numaradır. İlgili hesap dönemi içerisinde birbirinden ayrı olarak oluşturulmuş defter numaralarının müteselsilliğini ve birbirleri ile ilişkilendirmek amacıyla verilir. 3 haneli harf grubunu ifade eden doküman kodu (YEV veya KEB) ile 12 haneli numaranın birleşiminden meydana gelir. 12 haneli numaranın ilk dört hanesi, dokümanın düzenlendiği yılı, sonra gelen iki hane dokümanın ait olduğu ayı, kalan altı hane ise müteselsil numarayı ifade etmektedir. Nevi değişikliği öncesi e-defterin kontrol numarası daha önceki ayları takip eder. Ancak tasfiye sonrası e-defterin kontrol numarası 1'den başlar.

Mali yıl Başlangıç-Bitiş tarihleri: Nevi değişikliği öncesi yüklenecek e-defterin mali yıl başlangıç -bitiş tarihi olarak, daha önceki aylarda olduğu gibi nevi değişikliğine gitmediyse ne olacaktıysa o tarihler yazılmalıdır. Örneğin hesap dönemi takvim yılıysa yılın ilk günü ve son günü başlangıç ve bitiş olarak yazılacaktır.

Nevi değişikliğinde hesap dönemi nevi değişikliği tarihi ile hesap döneminin sonu arasındadır.

Konuyla ilgili örneklere e-Defter Uygulaması Yazılım Uyumluluk Onayı Kılavuzu'ndan ulaşılabilir.

 İŞTEN ÇIKIŞ KODLARI GÜNCELLENDİ 

Sosyal Güvenlik Kurumu ( SGK ) 08.04.2021 tarihinde internet sitesi üzerinden yapmış olduğu basın duyurusunda bahsettiği 2021/9 sayılı genelge ile yapılan işten çıkış kodlarının güncellenmesi ile 29 numaralı kodun iptal edilmesini açıklamaya çalışacağız.

Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı 2021/9 sayılı genelgesiyle 29 numaralı işveren tarafından işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı nedeniyle fesih kodu listeden çıkarılarak, 41 numaralı koddan sonra gelmek üzere toplam 9 kod daha ilave edilmiştir.

SGK yapmış olduğu açıklamada COVİD-19 salgınına dikkat çekerek işçi-işveren ilişkilerinde salgının olumsuz etkilerinin görülmesi nedeniyle işten çıkarılma yasağının getirildiğini ancak 4857 sayılı İş Kanunu’nun ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri başlıklı 25. maddesinin 2 numaralı bendinin işten çıkarılma yasağının istisnası olduğunu, ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hallerin iş yaşamında belirsizliklere neden olduğunu belirterek uygulamada bazı sorunların yaşandığının tespit edildiği belirtilmiştir. SGK bu tespitin üzerine sorunların çözümü için 4857 sayılı İş Kanunu’nun 25. maddesinin 2 numaralı bendinde yazılı her hal için ayrı ayrı çıkış kodları getirildiğini duyurmuştur.

Bilindiği üzere işyerinden ayrılan bir işçinin işten hangi gerekçe ile ayrıldığının tespit edilerek işten çıkan veyahut çıkarılan işçinin özlüğünün SGK nezdinde düzenlenmesi adına işten çıkış kodları bulunmaktadır. Bir başka anlatımla işten çıkış kodu SGK’nın getirmiş olduğu bir uygulama olup işçinin, işten ayrılmasındaki sebebi özetleyen durumun kodlarla ifade edilme halidir.

İşten çıkış kodları, işçi ve işveren arasında doğması muhtemel ihtilaflarda yargıya yol göstermektedir. Zira işten çıkış kodlarını işveren doğru bir biçimde SGK’ya bildirmek zorundadır. Örneğin emekliliğe hak kazanıp bu nedenle işten ayrılan bir işçinin SGK çıkış kodu 08 olarak belirtilmesi gerekirken, belirsiz süreli iş sözleşmesinin işçi tarafından feshi olan 03 kodu olarak gösterilemez. Çünkü işten çıkış kodları, iş sözleşmesini hangi tarafın hangi nedenle sona erdirdiğini ve bunun sonucunda kimin haklı olabileceğini gösterir.

Yukarıda vermiş olduğumuz emeklilik ve istifa örneğinden yola çıkarak elde edilecek hakları inceleyecek olduğumuzda 08 kodlu emeklilik nedeniyle iş sözleşmesinin sona ermesinde işçi, iş sözleşmesini fesih etmiştir bu nedenle kıdem tazminatına hak kazanır.  03 kodlu istifa nedeniyle iş sözleşmesinin sona ermesinde ise yine işçi, iş sözleşmesini fesih etmiştir ancak bu defa işçi, emeklilik nedeniyle iş sözleşmesinin sona ermesinde olduğu gibi kıdem tazminatına hak kazanamaz.

Yine işten çıkış kodu İş ve İşçi Bulma Kurumu ( İŞKUR ) ’dan talep edilecek olan işsizlik ödeneğine de etki etmektedir. Bilindiği üzere son 3 yıl içerisinde en az 600 günlük sigorta primi ödenen ve son iş sözleşmesinin feshinden önce en az 120 gün aynı işyerinde çalışan kişi, kendi isteği dışında veya kendi kusuruna dayanmayan bir sebeple işten ayrıldı ise iş sözleşmesi fesh edildikten 30 gün içerisinde İŞKUR’a müracaat ederek işsizlik ödeneği talebinde bulunabilir. İŞKUR personelince yapılan incelemelerde işçinin, işten çıkış kodu kontrol edilir, şayet işçi örneğin yukarıda belirttiğimiz gibi 03 kodlu istifa nedeniyle işten ayrıldı ise o işçiye, işsizlik ödeneği yardımında bulunulamamaktadır.

İşçi ve işveren arasındaki iş sözleşmesinin herhangi bir sebeple sona ermesi durumunda şayet işten hangi kod ile ayrıldığının resmi kayıtlara ne şekilde geçtiği merak ediliyor ise e-devlet kapısı üzerinden statünüze uyan 4A, 4B, 4C sigortalılık hizmet dökümü sayfasından öğrenilebileceği gibi en yakın SGK’ya ilgili kişi müracaat ederek öğrenebilir.

İşçinin, iş akdi herhangi bir sebeple sona erdiğinde muhakkak SGK’ya bildirimde bulunulması gerekmektedir. Aksi durumda çıkışı bildirmeyen işveren hakkında SGK tarafından cezai yaptırımlar uygulanır.

İşçinin, işten ayrılma gerekçesine en yakın veya uygun işten çıkış kodu ne ise onun SGK’ya bildirilmesi gerekmektedir. Şayet bu kodun yanlış veya hatalı bildirilmesinde işverene cezai yaptırım uygulanacağı gibi işçi de bazı haklardan mahrum kalabilir.

Konuyu örnek vererek açıklayacak olursak örneğin işçi kendi isteği ile işten ayrıldı yani 03 kodlu istifa ile işten ayrıldı ancak işveren bilerek ve isteyerek 03 işten çıkış kodu yerine işçinin İŞKUR’dan işsizlik ödeneği alabilmesi adına 17 numaralı işyerinin kapanması kodu ile işten çıkış gösterdi ise işverene ağır cezai müeyyideler uygulanmaktadır. Zira böyle bir durumda İŞKUR, müracaat halinde ve şartların sağlanması halinde işçiye işsizlik ödeneği ödeyeceği için resmi bir kurum zararına işlem yapıldığından ayrıca dolandırıcılık suçunun oluştuğu unutulmamalıdır.

Dolayısı ile işten çıkış kodunun doğru bir biçimde SGK’ya bildirilmesi gerekmektedir. Şayet hatalı bir bildirim var ise işçinin işten ayrılmasının ardından 10 gün içerisinde elektronik olarak sistem üzerinden düzeltilebilir ancak belirtilen süre geçer ise sistem kapalı olacağından bu defa işverenlikçe SGK’ya yazılı müracaat ile hatalı bildirim düzeltilebilmektedir.

SGK yapmış olduğu basın duyurusu ile 29 numaralı çıkış kodu olan yani 4857 sayılı İş Kanunu’nun işverenin haklı nedenle derhal fesih hakkının düzenlendiği 25. maddesinin 2. fıkrasındaki ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri başlıklı bölümünde yer alan eylemleri tek tek ayırma kararı almıştır.

Bu fıkranın başlığına bakıldığında sanki işçinin yüz kızartıcı bir suç işlediği ve bu nedenle iş akdine son verildiği algısı bulunduğu için işçinin, tekrar iş bulmasında sorun yaşadığı bilinen bir gerçektir. Zira ilgili fıkrada işçinin, işverene hakaret etmesinden tutun da başka işçiye sataşması veya taciz etmesi ya da devamsızlık yapması veyahut da görevlerini yerine getirmemesi eylemleri bulunmaktadır. Yani bu fıkra için torba fıkra diyebiliriz. Çünkü başka bir işçiyi taciz eden işçi de işverene haber vermeden devamsızlık yapan işçi de aynı çıkış kodu ile işten ayrılmaktadır. Bu nedenle iş hayatında bu durum sorunlara yol açmaktadır. SGK da bu sorunları bir nebze çözmek adına böylesine bir karar almıştır.

Daha önceden toplu bir çıkış kodu olan 29 numaralı çıkış kodunun kaldırılarak yerine kanunda belirtilen hallerin tek tek düzenlenmesinin elbette avantajları bulunmaktadır.

İşçi açısından düşünüldüğünde en azından yeni iş başvurusunda bulunduğunda sicili temiz gözükecek ve hırsızlık yaparak, işyerinde uyuşturucu kullanarak, başka bir işçiye cinsel tacizde bulunarak iş akdi sonlandırılan işçilerden ayrılmış olacaktır.

İşveren açısından bakıldığında ise işe alacağı kişilerin daha önce ne sebeple işten ayrıldığını bileceğinden gerek görmesi halinde o kişiyi işe başlatmayabilecektir.

SGK 29 numaralı çıkış kodunun kaldırılarak yeniden düzenlenmesinin elbette avantajları olduğu gibi dezavantajları da bulunmaktadır.

İşçi açısından bakıldığında suiistimale açık olan ve ağır hak kaybı yaşatılacak sakınca bulunmaktadır. Örneğin uyuşturucu kullandığı gerekçesi ile işten çıkarılan bir kişi adli makamlarca cezalandırılıp işlemiş olduğu suçun cezasını çekse bile iş başvurusunda işten uyuşturucu madde kullandığı için çıkarıldığı gözükeceğinden belki de iş müracaatı kabul edilmeyeceğinden iki defa cezalandırılmış olacaktır.

İşveren açısından değerlendirme yapılacak olduğunda ise tam da işin ve işyerinin isteklerine cevap verebilen, kalifiyeli ve tecrübeli bir kişiyi sırf önceki çıkış koduna bakarak tercih edilmemesi profesyonel iş yaşantısında sorun yaratacaktır.

Deneme süresi içerisinde taraflar bildirim süresine gerek kalmaksızın ve tazminatsız olarak iş sözleşmesini sona erdirebilmektedir. Eğer deneme süresi içerisinde veya sonunda sözleşme işveren tarafından sonlandırılmışsa, Sosyal Güvenlik Kurumu çıkış kodu olarak bu kod seçilecektir.

Deneme süresi içerisinde veya sonunda sözleşme işçi tarafından sona erdirilmişse bu kod seçilecektir.

İşçi – işveren arasındaki sözleşme belirsiz süreli ise ve işçi tarafından sona erdirilmişse bu kod seçilecektir.

Belirsiz süreli iş sözleşmesi işveren tarafından feshediliyor ve haklı bir neden bildirilmiyorsa bu kod seçilecektir.

İş sözleşmesi belirli süreli ise, sürenin dolmasıyla birlikte sözleşme kendiliğinden sona ereceğinden bu kod seçilecektir.

İşçi, Sosyal Güvenlik Kurumlarından emekli aylığına veya toptan ödemeye hak kazanacak şekilde işten ayrılıyorsa bu kod seçilir.

Malulen emekli olarak işten ayrılan işçi için bu kod seçilecek.

İşçinin ölümü halinde çıkış kodu olarak bu kod seçilecektir.

İşçinin ölümü iş kazasına bağlı olarak gerçekleşmişse bu kod seçilecektir.

İşçi, askerlik görevini yerine getirmek üzere işten ayrılmışsa bu kod seçilecektir.

Kadın işçi, evlendiği tarih itibariyle bir yıl içerisinde evlilik gerekçesiyle iş akdini feshetmişse, çıkış kodu olarak bu kod seçilir.

Sigortalı, yaş dışında prim günü ve sigortalılık süresi şartlarını sağlamışsa ve bunları sağladığına dair yazılı belgeyi Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan alarak işverene ibraz etmişse, bu durumda çıkış kodu olarak bu kodun seçilmesi gerekmektedir.

İşveren, kanun kapsamında toplu olarak işçi çıkarabilmektedir. Toplu işten çıkarma kapsamında olan işten çıkarılan işçiler için bu kod seçilecektir.

Aynı gerçek veya tüzel kişi işverene ait birden fazla işyeri arasında işçinin nakledilmesi durumunda bu kod seçilecektir.

İşyerinin, herhangi bir sebeple kapanması ve faaliyetinin sona ermesi durumunda işten çıkarılan işçiler için bu kod seçilecektir.

Belirli bir proje, inşaat veya üretimin gerçekleşmesi amacını taşıyan işlerde amacın gerçekleşmesi ile iş de sona ermiş olacaktır. Bu durumda da iş sözleşmeleri sona eren işçiler için bu kod seçilmektedir.

Mevsimlik işlerde mevsimin bitimi ile birlikte işçiler için çıkış verilmekte fakat takip eden aynı mevsimde tekrar girişleri yapılmaktadır. Bu durumda çıkış kodu olarak bu kod seçilecektir. Ancak eğer çıkış verilen işçiler takip eden sezonda tekrar işbaşı yaptırılmayacaksa, bu kod yerine 4 numaralı kod seçilecektir.

Bazı işyerlerinde kampanyalı üretim yapıldığı için kampanya bitiminde işçilere çıkış verilmekte, bir sonraki kampanyaya kadar iş akdi askıda kalmaktadır. Söz konusu çıkışlarda bu kodun seçilmesi gerekmektedir. Eğer çıkış verilen işçiler takip eden kampanyada tekrar işbaşı yaptırılmayacaksa, bu kod yerine 4 numaralı kod seçilecektir.

İşyerinde (4/a)’ lı olarak çalışan bir işçi, işyerinde (4/b) statüsüne tabi olursa 4/b (Bağ-Kur) sigortalısı olarak sigortalılığı devam ettirilmektedir. Bu tür statü değişiklikleri durumunda yapılan çıkışlarda bu kod seçilmektedir.

İşçinin çıkış nedeni bu kod listesinde hiçbir kategoriye uymuyorsa, bu kod seçilmelidir.

İşçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebeplerin ortaya çıkması (4857 s.k. 24/III) durumunda bu çıkış kodu seçilecektir.

İş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olduğunda veyahut işçinin sürekli olarak yakından ve doğrudan buluşup görüştüğü işveren yahut başka bir işçi bulaşıcı veya işçinin işi ile bağdaşmayan bir hastalığa tutulduğu (4857 s.k. 24/I) durumda bu çıkış kodu seçilecektir.

İşveren iş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri hakkında yanlış vasıflar veya şartlar göstermek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler vermek veya sözler söylemek suretiyle işçiyi yanıltırsa, işveren işçinin veya ailesi üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler söyler, davranışlarda bulunursa veya işçiye cinsel tacizde bulunursa, işveren işçiye veya ailesi üyelerinden birine karşı sataşmada bulunur veya gözdağı verirse yahut işçiyi veya ailesi üyelerinden birini kanuna karşı davranışa özendirir, kışkırtır, sürükler yahut işçiye ve ailesi üyelerinden birine karşı hapsi gerektiren bir suç işlerse yahut işçi hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ağır isnat veya ithamlarda bulunursa, işçinin diğer bir işçi veya üçüncü kişiler tarafından işyerinde cinsel tacize uğraması ve bu durumu işverene bildirmesine rağmen gerekli önlemler alınmazsa, işveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse, ücretin parça başına veya iş tutarı üzerinden ödenmesi kararlaştırılıp da işveren tarafından işçiye yapabileceği sayı ve tutardan az iş verildiği hallerde, aradaki ücret farkı zaman esasına göre ödenerek işçinin eksik aldığı ücret karşılanmazsa yahut çalışma şartları uygulanmazsa (4857 s.k. 24/II) bu kod seçilecektir.

Disiplin kurulu bulunan işyerlerinde kurulun aldığı kararla işçini sözleşmesi feshedilmişse bu kod seçilecektir.

İşçiyi işyerinde bir haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması (4857 s.k. 25/III) durumunda bu çıkış kodu seçilecektir.

İşçinin kendi kastından veya derli toplu olmayan yaşayışından yahut içkiye düşkünlüğünden doğacak bir hastalığa yakalanması veya engelli hâle gelmesi durumunda, bu sebeple doğacak devamsızlığın ardı ardına üç iş günü veya bir ayda beş iş gününden fazla sürmesi veyahut da işçinin tutulduğu hastalığın tedavi edilemeyecek nitelikte olduğu ve işyerinde çalışmasında sakınca bulunduğunun Sağlık Kurulunca saptanması (4857 s.k. 25/I) durumunda bu çıkış kodu seçilecektir.

İş sözleşmesinin devamı işçi ve işveren dışında üçüncü bir kurum veya kuruluşun vizesine bağlı ise ve vize süresi sona ermişse bu kod seçilecektir. Vize süresinin sona ermesiyle birlikte iş akdi askıda sayılmakta, yeniden vize alınmasıyla birlikte devam etmektedir. Ancak vize süresinin bitiminden sonra işçi tekrar işe başlatılmayacaksa bu kod yerine 4 numaralı kod seçilmelidir.

İşçi, kendi istek ve kusuru dışında kanunların işverene tanıdığı fesih yetkisi kapsamında işten çıkarılmışsa bu kod seçilecektir.

Özelleştirilen bir işyerinden bu sebeple çıkarılan işçi için bu kod seçilecektir.

İş sözleşmesi gazeteci tarafından, Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanunun 7’nci maddesi ile 11’inci maddesi kapsamında sona erdirilmişse bu kod seçilecektir.

İşçinin çıkarılma sebebi işyerinin bir başka işyerine devri ya da işin veya işyerinin niteliğinin değişmesi ise bu kod seçilir.

Sigortalının devlet memurluğuna geçiş halinde bu kod kullanılacaktır.

21 Temmuz 2016 tarihi itibariyle başlayan olağanüstü hal uygulaması kapsamında 667 ve 668 sayılı ve devamındaki Kanun Hükmünde Kararnamelerle bazı işyerleri kapatılmıştır. Buna göre söz konusu kanun hükmünde kararnamelerle kapatılan işyerlerinden çıkışı yapılacak sigortalılar için bu kod seçilecektir.

FETÖ/PDY nedeni ile kamu görevinden çıkarılanların işten çıkış kodları 37 olarak bildirilecektir.

Doğum nedeniyle işten ayrılan bayan sigortalı için seçilecek koddur.

Kamu idarelerinde alt işverenin işçisi olarak çalışırken, 696 sayılı KHK ile kamuya işçi olarak geçen işçiler için kullanılacaktır.

Kamu idarelerinde alt işverenin işçisi olarak çalışırken, 696 sayılı KHK ile kamuya işçi olarak atanmasını sağlayacak şartları taşımayan işçilerin iş akdinin sonlandırılması halinde seçilecek koddur.

Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından değişik gerekçeler nedeniyle işten ayrılışları resen düzenlenenler için seçilecek koddur.

İş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması (4857 s.k. 25/II-a) durumunda bu çıkış kodu seçilecektir.

İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarf etmesi veya davranışlarda bulunması yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnatlarda bulunması (4857 s.k. 25/II-b) durumunda bu çıkış kodu seçilecektir.

İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması (4857 s.k. 25/II-c) durumunda bu çıkış kodu seçilecektir.

İşçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması, işyerine sarhoş yahut uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ya da işyerinde bu maddeleri kullanması (4857 s.k. 25/II-d) durumunda bu çıkış kodu seçilecektir.

İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması (4857 s.k. 25/II-e) durumunda bu çıkış kodu seçilecektir.

İşçinin, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi (4857 s.k. 25/II-f) durumunda bu çıkış kodu seçilecektir.

İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi (4857 s.k. 25/II-g) durumunda bu çıkış kodu seçilecektir.

İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi (4857 s.k. 25/II-h) durumunda bu çıkış kodu seçilecektir.

İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması (4857 s.k. 25/II-ı) durumunda bu çıkış kodu seçilecektir.

SGK işten çıkış kodları ve hangi çıkış kodundan hangi özlük haklarının kazanılacağına ilişkin listeye buradan ulaşabileceğiniz gibi aynı zamanda buraya tıklayarak bilgisayarınıza ya da tablet veya telefonunuza indirebilirsiniz.

– Devlete ait tekel maddelerinin ticareti1 Seri No.lu Tebliğ

– Akaryakıt ve motor yağı satışı1 Seri No.lu Tebliğ

– Gazete  satışı1 Seri No.lu Tebliğ

– Oda ve yatak kiralanması şeklinde otelcilik ve pansiyonculuk faaliyetlerine münhasır olup, lokanta kafeterya, pastane,bar, diskotek, gece klübü, çamaşırhane, kuru temizleme, yüzme havuzu gibi işletme faaliyetlerini kapsamamaktadır 4 nolu tebliğ1 Seri No.lu Tebliğ

– Bankacılık ve sigortacılık faaliyetleri2 Seri No.lu Tebliğ

– PTT hizmetleri2 Seri No.lu Tebliğ– Kara. hava, deniz ve demiryolu ile yapılan yolcu ve yük giriş bileti karşılığında verilen hizmetler2 Seri.No.lu Tebliğ

– Eğitim öğretim ve kreş hizmetleri2 Seri No.lu Tebliğ

– Spor toto, milli piyango, at yarışları, müşterek bahis işletmeleri2 Seri No.lu Tebliğ

– Elektrik, su, havagazı işletmeleri2 Seri No.lu Tebliğ

– Satışlarının tamamı VUK’nun 232 maddede belirtilen ve fatura kullanılması zorunlu olan satışlar niteliğinde bulunanların fiilen cihaz kullanmak suretiyle belgelendirmeleri gereken bir işlemin olmaması sebebiyle ödeme kaydedici cihaz kullanma mecburiyetleri bulunmamaktadır. Örnek: otomobil alım satımı, apartman inşa edip daire satanlar.4 Seri No.lu Tebliğ

– Tarım alet ve makinalarının satışı, (ayrıca yedek parça satılmaması şartıyla12 Seri No.lu Tebliğ– Posta pulu, telefon jetonu ve 3468 sayılı kanuna göre verilen ruhsat teskeresine dayanılarak yapılan pul ve kıymetli kağıtların satışı.12 Seri No.lu Tebliğ

– Şehiriçi toplu taşımacılıkta kullanılan abonman biletlerinin satışı12 Seri No.lu Tebliğ– Elektrik su havagazı ve kalorifer tesisatçılığı faaliyeti (aynı zamanda tesisat malzemeleri satışını da yapanlar hariç)12 Seri No.lu Tebliğ

– Terzilik faaliyeti (aynı anda kumaş ticaretinde bulunanlar hariç)12 Seri No.lu Tebliğ– Marangozlar (mobilyacılar hariç tutulmak şartıyla, ağacı

bilfiil işleyerek eşya haline getirip satanlar ile ağaçtan yap

ılan deniz taşıtlarının onarım işleri ile uğraşanlar)

23 Seri No.lu Tebliğ

–   Mermerciler (süs eşyaları hariç tutulmak şartıyla mermeri

işleyerek satanlar)

23 Seri No.lu Tebliğ

– Yorgancılar ve hallaçlar (aynı zamanda yorgan alım satımı yapanlar hariç)23 Seri No.lu Tebliğ– 195 sayılı kanuna göre ilan yayınlama hakkı kazanan gazeteler ile bu gazetelerin basımını yapan matbaa işletmecileri (Perakende olarak kitap, matbu evrak, kartvizit, düğün davetiyesi ve benzeri şeylerin basım ve satışını yapanlar hariç)38 Seri No.lu Tebliğ– Sanat ürünlerinin satışı ile uğraşan sanat galerileri38 Seri No.lu Tebliğ

– Yedek parça satışı yapmayan oto sanatkarları (motorlu kara taşıtlarının bakım ve onarımı ile ilgili uğraşanlardan)38 Seri No.lu Tebliğ

– Oto boya ve kaportacılar38 Seri No.lu Tebliğ– Oto şase, damper ve karoser tamircileri38 Seri No.lu Tebliğ– Oto motor yenileme (rektefiye) işi ile uğraşanlar38 Seri No.lu Tebliğ

– Oto sibop yuva taşlamacıları ve motor dikişçileri38 Seri No.lu Tebliğ– Oto döşemecileri38 Seri No.lu Tebliğ– Oto elektrik, bobinaj ve kilometre tamircileri38 Seri No.lu Tebliğ

– Oto eksoz ve kaynakçıları38 Seri No.lu Tebliğ– Oto fren tamircileri ile conta ve balatacıları38 Seri No.lu Tebliğ– Oto makas tamircileri38 Seri No.lu Tebliğ– Oto rot balans tamircileri ve far ayarcıları,38 Seri No.lu Tebliğ

– Oto radyatör ve kalorifer tamircileri38 Seri No.lu Tebliğ

– Oto mazot pompa ayar ve enjektör tamircileri38 Seri No.lu Tebliğ– Oto camcıları,38 Seri No.lu Tebliğ

– Oto motor ve karbüratör tamircileri38 Seri No.lu Tebliğ

– Oto lastik, jant düzeltme ve kriko tamircileri38 Seri No.lu Tebliğ

– Oto devirdaim tamircileri38 Seri No.lu Tebliğ– Oto ziftlemecileri38 Seri No.lu Tebliğ

– Traktör tamircileri38 Seri No.lu Tebliğ

– Motosiklet, mobilet ve triportör tamircileri38 Seri No.lu Tebliğ

– İş makinaları, zirai aletler ve hidrolik tamircileri38 Seri No.lu Tebliğ

– Oto nikelajcıları,38 Seri No.lu Tebliğ– Oto kilit ve yay tamircileri,38 Seri No.lu Tebliğ

– Oto plakacıları38 Seri No.lu Tebliğ

– Oto mazot ve benzin depoları tamircileri,38 Seri No.lu Tebliğ

– Oto akü tamircileri.38 Seri No.lu Tebliğ

– Elektrik bağlantısı olmayan ekmek büfeleriÖdeme Kaydedici Cihazlara ilişkin 2001/2 iç genelge

– Şirket veya ortaklık şeklinde teşkilatlanan tabipler (diş, kulak, burun-boğaz, göz doktoru gibi)43 Seri No.lu Tebliğ

– Elektrikli, elektronik ve mekanik ev aletlerinin bakım ve onarımı işi ile uğraşanlar (ayrıca yedek parça satışı yapılmaması şartıyla)43 Seri No.lu Tebliğ

– Oto komisyoncuları (motorlu kara taşıtlarının alımı-satımı kiralanması ile ilgili işlere tavassut edenler)43 Seri No.lu Tebliğ

– Nakliye komisyoncuları46 Seri No.lu Tebliğ

– Plastik doğramacılar46 Seri No.lu Tebliğ– Mobilyacılar46 Seri No.lu TebliğAğaç işleriyle uğraşanlardan

– Keresteciler,

– Doğramacılar

– Dülgerler

– İskeletçiler (sandalye koltuk vb)

– Döşemeciler

– Hızarcılar ve bıçkıcılar,

– Sandıkçılar ve ambalajcılar,

– Oymacı, tornacı ve ağaç oyuncakçıları

– Parkeciler

– Cilacı, lakeci, polyesterciler,

– Aksesuarcılar, (sehpa, zigon sehpa, tv sehpası, abajur vb)

– Dekorasyoncular,

– Karasörcüler, (at arabası, römork, kamyon)

– Elek kasnağı, askı, makara, mandal ve bastoncular,

– Sepetçiler ve sapçılar

– Mobilya imalat ve satıcıları (plastik ve sair maddelerden mobilya eşyası imal eden ve satanlar dahil)

– Mahrukatçılar

49 Seri No.lu Tebliğ– Her türlü inşaat işi ile uğraşanlar, (yol su, kanalizasyon, kuyu açma, harfiyat, duvar örülmesi, sıva, boya, badana, elektrik, sıhhi ve kalorifer tesisatı, karo ve fayans işleri, cam takılması, her türlü doğrama işleri, parke döşemesi, çevre düzeni ve benzer işler)49 Seri No.lu Tebliğ

– Radyo, televizyon, gazete, dergi ve benzeri basın ve yayın araçları ile ilan ve reklamcılık faaliyetleri ile iştigal edenler.49 Seri No.lu Tebliğ

– Münhasıran günlük müşteri listesinde kayıtlı müşterilerine hizmet veren otel, motel ve pansiyon işletmecileri49 Seri No.lu Tebliğ– 195 sayılı kanun çerçevesinde faaliyet gösteren ilan ve reklam prodüktörleri (ilan ve reklam ajansları)49 Seri No.lu Tebliğ

– 7397 sayılı kanunda geçen sigorta ve reasürans şirketleri, sigorta ve reasürans aracılığı hizmeti yapanlar ile bu kanun kapsamına giren konularda faaliyet gösteren kişi ve kuruluşlar (sigorta şirketleri ve sigorta acenteleri vb)49 Seri No.lu Tebliğ

– 1618 sayılı kanuna göre kurulan seyahat acenteleri49 Seri No.lu Tebliğ

– Pazar takibi suretiyle iş yapanlar. Hazine ve dış ticaret müsteşarlığınca döviz alım-satımına yetkili kılınan müessese ve kurumlar49 Seri No.lu TebliğSatışlarını Adisyon Tipi Perakende Satış Fişi ile belgelendirmek isteyen Kahvehane ve çay ocağı işletmeleriVUK. GT. 209

– Demirciler: Tornacı,tesfiyeci, frezeci ve kaynakçılar dahil süs eşyası yapanlar hariç olmak üzere demir ve demirden mamül maddeleri sıcak veya  soğuk olarak dövmek, doğramak, kaynak yapmak veya sair şekilde işlemek suretiyle faaliyet gösterenler.VUK. GT. 206

– Alüminyum doğramcılar: Alüminyumu kesmek, bükmek veya sair şekilde bilfiil işleyerek eşya haline getirip satanlar.

– İnşaat müteahhitleri: Gayrimenkul alım, satım ve inşaa işleri ile uğraşanlar

– Emlak komisyoncuları: Gayrimenkullerin alım, satım ve kiralanması ile ilgili işlere tavassut edenler

VUK. GT. 206  -Münhasıran 250.000.000.TL’nin (bu tutar bu gün için geçerli olup artırıldığı takdirde belirlenecek yeni tutar)  altında  hiçbir satışları olmadığı için satışlarının tamamını fatura ile belgelendirmek durumunda olanlar.2001/3395 Sayılı B.K.K.     

-Yılda en fazla  4 ay faaliyet gösteren tasirhaneler,

-80 sayılı Hal Kanununa tabi olanların bu kanun kapsamındaki satışları

91/3-4 Seri No’lu   ÖKC İç Genelgeleri     

-Reklam grafikerleri (serigrafi dahil) tabelacılar, grafik ve tabela ressamları, ışıklı- ışıksız reklam panosu ve tabelacıları ile ışıklı ışıksız reklam panosu ve tabela montajcılarının ödeme kaydedici cihaz kullanmayı gerektiren bir başka işi birlikte yapmamaları, satışları ve hizmet ifalarını V.U.K.na göre fatura ile belgelendirmeleri şartı ile,97-2 Seri No’lu ÖKC İç Genelgesi      -Yeminli Mali Müşavir, Avukat, Mimar ve Mühendis gibi G.V.K.na göre serbest meslek erbabı sayılan kişilerin şirket şeklinde teşkilatlanmaları halinde doktorlarda olduğu gibi  ödeme kaydedici cihaz kullanma mecburiyeti bulunmamaktadır.2001/1 Seri No’lu ÖKC. İç Genelgesi      

–  Otogaz (LPG) satıcıları2001/3 Seri Nolu ÖKC İç Genelgesi 

 Yazımızın ilk paragrafında dernek kurmak için kuruluş bildirimi formunu ve dernek tüzüğünü teslim etmenizin yeterli olduğundan bahsetmiştik. Evet, en basit ve en yalın haliyle bir dernek kurmak ve tüzel kişilik kazanmak için bunları yapmanız yeterlidir. Peki ya kuruluş sonrası? Ya da dernek amaçlarınıza ait istisnai durumlarda yapılacak olanlar? Şimdi adım adım, tüm süreçlerle ilgili dernek nasıl kurulur, maddeler halinde anlatalım.

Dernek kuruluş işlemlerinden bahsetmeden önce ”dernek nedir” tanımını yapalım. Aynı amaç etrafından toplanmış olan ve kar amacı gütmeyen en az kişinin, amaçlarını gerçekleştirmek için kurmuş oldukları, kanuna aykırı olmayan sivil toplum kuruluşlarıdır. Kamu sektörü ve özel sektörden sonra, 3. sektör olarak bilinmektedir. Kar amacı gütmüyor olması, yardım toplama ve İçişleri Bakanlığından aldıkları proje destekleri gibi ayrıcalıkları nedeniyle, tüm faaliyetler sıkı denetime tabidir.

Dernek kurmak isteyen sivil toplum gönüllülerinin hazırlamak  zorunda oldukları iki belgeden birisidir. Ek-2 formu diye anılan bu formu hazır olarak indirebilirsiniz. Yapılması gereken ise form üzerinde yer alan bilgilerin elektronik yani bilgisayar ortamında doldurulmasıdır.

Form üzerinden dernek adı, merkezi, adres bilgisi, iletişimi ve amacı gibi bilgiler yer alır. Bununla birlikte dernek kurmak için bir araya gelmiş olan en az 7 kişiye ait olan:

• İsim -Soyisim
• TC Kimlik No
• Temsil Edilen Tüzel Kişilik ise Adı
• Cep Telefonu, E-posta Adresi
• Tabiyeti
• Cinsiyeti
• Öğrenim Durumu
• Mesleği
• Yerleşim Yeri Adresi
• İmza

Yukarıda yer alan bilgiler 7 kişi için tek tek doldurulur ve karşılarına imzaları atılır. Bu bilgilerin sonrasında ise, Ek-2 formunun sonunda yer alan DERBİS Şifresi almaya yetkili, geçici yönetim kurulu başkanı (Dernek Başkanı) ait bilgiler ile yazışma ve tebligat alma için yetkili kişilerin bilgileri doldurulur.

Not: Dernek ilk genel kurul toplantısı yapılan kadar, dernek başkanı geçici olarak kabul edilir. Genel kurulda yapılacak olan yönetim kurulu seçimi ile birlikte, dernek başkanlığı bir sonraki seçime kadar kalıcı hale gelir.

Dernek kurmak isteyenlerin en çok dikkat etmesi gereken konu dernek tüzüğü hazırlanması sürecidir. İnternette bir çok sitede paylaşılan şubeli ya da şubesiz dernek tüzüğü örneklerinin sadece bir örnek olduğunu bilmeniz gerekiyor. Tüzük, bir derneğin anayasasıdır diyebiliyoruz. Dernek amacı, dernek tarafından yürütülecek olan faaliyetler, dernek yönetim kurulu görevleri, yardım toplama, proje oluşturma, başkanlık seçimi, iç denetim vb. gibi aklınıza gelebilecek olan tüm dernekle ilgili konuların tüzükte yer alması gerekiyor. Aksi taktirde herhangi bir faaliyet yürüttüğünüzde, dernek tüzüğüne aykırı olduğu için minimum 1730 TL ceza ile karşılaşacaksınız.

Dernek tüzüğünde yer alması gereken zorunlu tüzük maddeleri mevzuatta açık bir şekilde belirtilmiştir. Mevzuatta yer alan zorunlu tüzük maddeleri ile birlikte, dernek tüzüğünü detaylandırmanız, kurmuş olduğunu derneğin faaliyet alanını genişletecektir. Bu durum amaçlarınızı gerçekleştirmek için daha çok gelir elde etme fırsatı sunabilir. 

Peki dernek nasıl kurulur diyenlerin, doldurması gereken zorunlu tüzük maddeleri nelerdir?

• Dernek Adı: Derneğin adı ve kısaltması var ise, tüzüğün ilk maddesi olarak yazılır. Dernek adının belirlenmesi hususunda yazı sonunda yer alan şartları yerine getirmelisiniz.
• Derneğin Merkezi: Dernek merkezinin neresi olacağına dair açıklama metni yazılır. Ayrıca şubeli ya da şubesiz olacağını ve şube açılacaksa yurtdışı faaliyetleri olup olmadığını bu maddede ya da ayrıca bir maddede belirtebilirsiniz.
• Derneğin Amacı: Dernek kurmak için 7 kişinin hangi amaç ile bir araya geldiğini bu maddede belirtmelisiniz. Dernek amacının bir süreye bağlı olup olmadığı bu aşamada dikkat etmeli. Örneğin; öğrenci yurdu yapımı için yardım toplama derneği yaparsanız, yurt yapımı bittiğinizde dernek kendiliğinden fesih olabilir. Dernek amaçlarını detaylandırmak, faaliyet alanınızın genişlemesini sağlayacaktır.
• Dernek Çalışmaları ve Faaliyet Alanları: Dernek amaçlarını gerçekleştirmek için ne gibi faaliyetler yapacağınızı belirtmelisiniz. Örneğin; köy derneği kuracaksanız, yardım toplama, üyelerle birlikte piknik düzenleme, eğlence gecesi organize etme gibi tüm faaliyetleri alt alta sıralayabilirsiniz. Dergi çıkarmak, şube açılması, gazete çıkarma, spor klübü açma, lokal açmak, iktisadi idari işletme kuruluşu vb. gibi.
• Derneğe Üye Olma ve Üyelikten Çıkma Şekilleri: Derneğe kimlerin üye olabileceği, dernek üyeliği için gerekli şartları, kabul etme ve üyelikten çıkma şekilleri gibi tüm detaylar bu maddede yazılır. Ayrıca dernek üyelerine ait aidat bilgileri ve oluşturulan yönetim kurulu üyelerine ait bilgilere de bu madde yer verebilirsiniz.
• Derneğin Organları: Dernek yönetim kurulunda bulunması gereken zorunlu organlarla birlikte, zorunlu olmayan dernek organları mevcuttur. Yönetim kurulu, denetim kurulu, divan kurulu gibi organlara ait detaylar bu madde de belirtilir.
• Genel Kurulun Toplanma Şekilleri ve Zamanı: Dernek genel kurulu, bir derneğin en yetkili organıdır. Dernek ile ilgili en önemli kararlar genel kurul esasında alınır. Dernek tüzüğünün değişmesi, dernek başkanının seçimi, yönetim kurulunun yeniden oluşturulması vb. gibi.
• Genel Kurulun Görevleri: Genel kurulda karar alınmasına dair usul ve yetkilere bu madde yer verilir. Hangi kararların genel kurulda alınabileceğini bu maddede belirtebilirsiniz.
• Yönetim Kurulu Görev Yetkileri: Dernek yönetim süreçlerinde etkin rol oynayan yönetim kurulu, denetim kurulu vb. gibi organların görevleri, asil üye ve yedek üye sayısı, bu üyelerin nasıl seçileceği ve görev dağılımı gibi detayları değinilir.
• Dernek Şubesinin Bulunması: Derneklerin şube kurup, kuramayacağı; eğer şube kurulacaksa bunun ne şekilde yapılacağı belirtilir.
• Dernek Üye Aidatları: Dernek üyeliğine giriş şekli ve yıllık ödenecek olan aidatlara ilişkin detaylar.
• Dernek Borçlanma Usulü ve Şekli: Dernek borçlanmasının nasıl yapılacağına dair detaylar bu maddede paylaşılır. Özellikle bir şerh düşülerek borçlanmanın önüne de geçilebilir.
• Dernek İç Denetim Şekli: Derneklerin denetimi, denetim kurulu vasıtasıyla yılda en az 1 kere yapılmalıdır. Bu denetim aynı zamanda dışarıdan bağımsız denetim kurumundan hizmet olarak da alınabilir.
• Tüzüğün Değiştirilmesi: Dernek tüzüğü sadece genel kurulda değiştirilebilir. Bu değişimin ne şekilde ve hangi durumlarda yapılabileceği bu maddede belirtilebilir.
• Derneğin Feshi Halinde Tasfiyesi: Derneğin kapatılması durumunda, derneğe ait olan mal varlıklarının ne şekilde tasfiye edileceği bu maddede yazılır.

Not: Dernek tüzüğünün hazırlanması ile ilgili daha detaylı bilgi edinmek için, mutlaka sizinle aynı amacı taşıyan derneklere ait tüzük örneklerini inceleyiniz.

Dernek nasıl kurulur diyen sivil toplum gönüllülerinin, iki üst başlıkta yer alan Ek-2 formu ve Dernek tüzüğünü doldurması ile ve tüm nüshaların kurucu üyeler tarafından imzalanması ile birlikte, ilk iki evrakın doldurulması tamamlanmış olur. Şimdi dernek kurmak için gerekli evrakları sıralayalım.

• Gerçek ya da tüzel aynı amacı taşıyan en az 7 kişi tarafından doldurulmuş ve imzalanmış kuruluş bildirim formu ( Ek-2 – Üst başlıkta anlatıldı)
• Tüm dernek kurucuları tarafından her bir nüshası imzalanmış olan dernek tüzüğü (üst başlıkta anlatıldı.)
• Eğer dernek kurmak için bir araya gelen kişiler arasında Tüzel kişilik (Hukuki Statü) mevcut ise, tüzel kişiliğin unvanı, yerleşim yeri adresi, kuruluş belgesi ve tüzel kişiliği temsil edecek olan kişi için alınmış olan, yönetim kurulu karar örneği
• Dernek kurucu üyeleri arasında yabancı dernek, ya da bunlar dışında kar amacı gütmeyen bir kuruluş var ise, buna dair İçişleri Bakanlığından onay alındığına dair, kurucu üyeler tarafından imzalanmış olan yazılı beyan.
• Dernek kurucuları arasında yabancı uyruklu kişiler var ise, bu kişilerin Türkiye’de yerleşim hakkına sahip olduğunu gösteren belge.
• Dernek merkezi, tapuda mesken olarak görünüyorsa ise, apartman sakinlerinin onayını gösteren muvafakatname.

Yukarıda yer alan ve ihtiyaç duyulacak olan evrakların, dernek merkezinin bulunduğu İl Sivil Toplum müdürlüğüne teslimi ile birlikte, görevli memur tarafından evraklar incelenir. Herhangi bir eksiklik olmaması durumunda verilecek olan alındı belgesinin üzerinde yazan saat ve tarih itibari ile dernek tüzel kişilik kazanmış olur.

Bu süreç sonrasında, dernekler müdürlüğü tarafından teslim edilen evraklar 60 günlük süre içerisinde incelenir. Herhangi bir eksiklik olması durumunda, eksikliğin 30 gün içerisinde düzeltilmesi için derneğe tebligatla bildirimde bulunulur. Bu eksiklik genellikle tüzükte yer alan aykırılıklardan kaynaklanır.

30 gün içerisinde mevcut eksiklik giderilirse, dernek kuruluşu tamamlanmış olur. Ancak eksiklik giderilmediği taktirde, Dernekler Büro Şefliği, derneğin feshi için Asliye Hukuk Mahkemesinde dava açılması adına Cumhuriyet Başsavcılığına başvuruda bulunur.

Yukarıdaki gerekli evrakları teslim ettikten sonra, dernek yönetim süreçlerine geçebilmeniz için, önemli süreçler sizleri bekliyor. Bu süreçlerde dernekler üzerlerine düşen görevleri yerine getirmediği taktirde, hem fesih tehlikesi hem de sürpriz cezalar ile karşılaşabilir. Dernek kurmak isteyenlerin, kuruluş evrakları sonrasında aşağıdaki işlemleri yapması gerekmektedir.

• Dernek defterlerinin alınması ve bu defterlerin notere ya da il sivil toplum müdürlüğüne tasdik ettirilmesi gerekiyor. Karar defteri, üye kayıt defteri, işletme defteri ve evrak kayıt defteri; tutulması zorunlu olan defterler arasında yer almaktadır.
• Dernek defterleri alınıp, tasdik edildikten sonra tüm işlemler karar defterine düşülerek gerçekleştirilir. Öncelikli olarak yönetim kurulunca, DERBİS şifresinin alınması için dernek başkanı yetkilendirilir. Bu yetki kararı karar defterine düşülür.
• Dernek mührü ve kaşesi bastırılması için karar alınır. Yuvarlak ve mavi mürekkepli olmalıdır.
• Vergi dairesi üzerinden vergi kimlik numarası temin edilir.
• Dernek faaliyet belgesi çıkartılır.
• Banka hesabı açılır ve bununla birlikte dernek elektrik, su vb. gibi abonelikleri gerçekleştirilir.
• Dernek giderlerinin ve gelirlerinin kayıt edilmesi adına dernek makbuzlarının yetkili matbaalarca basımı gerçekleştirilir. (Kendi matbaamız üzerinden bu işlem yapılmaktadır)
• Spor derneği kuracaksanız, branş tescilinin gerçekleştirilmesi. (Gençlik ve Spor Derneği İçin de geçerlidir)

Yukarıdaki işlemler ile birlikte dernek faaliyetlerini ve amaçlarını gerçekleştirmek için ihtiyarı yapmanız gereken bir takım işlemler olabilir. Bunlar aşağıdaki gibidir.

• Dernek sosyal medya hesaplarının açılması
• Dernek web sitesinin yaptırılması
• Dernek isim marka tescili alınması (dernek adına yakın dernekler kurulmaması için)
• Dernek tanıtım ve reklam faaliyetleri düzenlenmesi

Dernek kurmak isteyenlerin özellikle dikkat etmesi gereken aşamaya geldik. Dernek kuruluşu için en az 7 kişi gerekliyken, dernek ilk genel kurulunu gerçekleştirmek için en az 16 üye olmanız gerekir. Dernek ilk genel kurulunu, dernek tüzel kişiliği kurulduktan sonra 6 ay içerisinde yapmalısınız.

Dernek ilk genel kurulunda; 5’i asil, 5’i yedek yönetim kurulu üyesi, 3’ü asil, 3’ü yedek denetim kurulu üyesi, seçilecek olan en az üye sayısıdır. Bu nedenle en az 16 kişi ile dernek genel kurulunun gerçekleştirilmesi zorunludur.

Dernek genel kurulu, derneğin en yetkili organı olduğu için, çağrı usulü, toplanma usulü ve sonuç bildirme usulü olarak 3 aşamadan oluşur. İlk genel kurul sürecinde eğer dernek tüzüğünde herhangi bir eksiklik mevcut ise, değişiklik gerçekleştirip, yeni maddeler ekleyebilirsiniz. Tüm bu işlemleri tamamladıktan sonra, divan kurulu sonuç bildirim tutanağı, il sivil toplum müdürlüğüne teslim edilir ya da DERBİS üzerinden bildirim yapılır.

Dernekler kar amacı gütmeyen bir kuruluş oldukları için, yaptıkları her faaliyetin denetim altında olması gerekmektedir. Yardım toplama, karar alma, harcama, gelen giden evraklar ve muhasebe gibi tüm kayıtlar dernek defterlerinde yer alır. Şimdi dernek nasıl kurulur diyenler için, tutması zorunlu olan dernek defterlerinden bahsedelim.

İşletme Hesabı Defteri: Dernek gelir ve giderlerinin muhasebeleştirilmesi bu deftere yapılır. Giderler sol kısma işlem numarası, tarihi, açıklaması ve miktarı ile birlikte yazılırken, gelirler de aynı şekilde sağ tarafa girilir. Tek düzen hesap planına göre tutulan bu defterin kaydı kolay iken, yıl sonu hesap mahsuplaştırma işlemi muhasebe bilgisi istemektedir.

Dernek Karar Defteri: Yönetim kurulu üyeleri tarafından alınan kararlar bu deftere işlenir ve altı katılan üyeler tarafından imzalanır. Alınan kararlar tarih ve sıra numara numarası ile birlikte işlenir.

Dernek Üye Kayıt Defteri: Derneğe üye olanlara ait bilgiler, üyeliğe giriş tarihleri ve üyelikten çıkış tarihleri bu defterde detayları ile birlikte yer alır.

Evrak Kayıt Defteri: Derneğe gelen ve giden evraklar, tarih ve sıra numarası kaydı ile birlikte bu deftere işlenir. Gelen evrakların aslı sıra numarası ile birlikte arşivlenirken, gönderilen evrakların bir nüsha örneği arşivlenir.

Not: Yıllık geliri belirli miktarın üzerinde olan dernekler bilanço usulü defter tutmak zorundadırlar. Ayrıca  yıllık gelir şartı aranmaktasınız isteğe bağlı olarak da bilanço usulü defter tutulabilir. Bu konuda muhasebe tebliği sistemi uygulama yönetmeliği devreye girmektedir.

İster işletme hesabına göre defter tutun, isterseniz de bilanço usulüne göre. Dernek muhasebesi alanında bir uzman şirket ile çalışmanız, hatasız bir şekilde ilerlemeniz adına oldukça önemlidir. Bir dönem içerisinde yapacağınız 1 TL’lik bir hata bile, bir sonraki dönemin dernek beyannamesi verildiğinde, hatalar zincirlemesine neden olacaktır. Ayrıca yapılacak olan hatalar, beraberinde 1730 TL’den başlayan dernek cezaları ödemenize neden olacaktır.

Dernek nasıl kurulur diye araştırma yaptığınızda, size bu süreçte maliyetler ile ilgili 250 TL – 300 TL gibi göstermelik maliyetler çıkartabilirler. Unutmayınız ki dernek kurmak sadece kuruluş bildirim formu ve hazır olarak düzenlenmiş olan dernek tüzüğünü vermekten ibaret değildir. Evet, sadece kuruluş bildirim formunun doldurulması ve hazır dernek tüzüğünün sizlere imzalatılması ile (Tüzük Örnekleri) dernek kuruluşunun gerçekleştirildiği söylenir.

Öncelikle dernek kurmak için İçişleri Bakanlığı ya da farklı bir kurum tarafından herhangi bir ücret istenilmez. Dernek kurma maliyeti ya da herhangi bir harcı başlangıç aşamasında yoktur. Ancak tutacağınız dernek defterleri, genel kurulun gerçekleştirilmesi, marka tescili, proje oluşturma, makbuz basımı, idari danışmanlık hizmetleri gibi bir takım maliyetleriniz olacaktır.

Peki dernek kuruluş sürecindeki tüm maliyetler ne kadar? Bu tamamen kuracağınız derneğe ve faaliyet alanınıza göre değişiklik gösterecektir. Yardım derneği, sosyal dayanışma derneği, Cami derneği, meslek derneği, köy derneği, spor derneği ya da farklı derneklere göre maliyetlerde değişiklik yaşanır. Şubenizin olması, lokal açmanız, iktisadi işletme kurmanız da bu değişkenlere dahildir.

Vakıf kuruluşunda herhangi bir kişi kısıtlaması yok iken, dernek kurmak için en az 7 kişi olmanız gerekmektedir. Tabi bu sayı sadece başlangıç aşaması için geçerlidir. Dernekler kaç kişi ile kurulur diyenlerin, ilk genel kurul toplantısına kadar en az 16 kişi olmaları gerektiğini bilmeleri gerekir.

Bu 16 kişinin; 5’i asil, 5’i yedek yönetim kurulu üyesi, 3’ü asil, 3’ü yedek denetim kurulu üyesi olması gerekir. Tabi üye olarak kişiler için herhangi bir üst sınır aranmaz. Genel kurul katılımı ise, dernek tüzüğünde detaylandırıldığı gibi gerçekleştirilir.

Çocuklar İçin Dernek Nasıl Kurulur

Çocuklar için dernek kurmak için yukarıda yer alan prosedürlerin gerçekleştirilmesi gerekir. Normal bir dernek kuruluşu ile herhangi farklılık yoktur. Sadece dernek kurucuları ve katılımcı üyelerin yaşları ile ilgili kısıtlamalar mevcuttur. Bu kısıtlamalar aşağıdaki gibidir.

• Tüzel kişilikler, çocuk derneklerinde kurucu üye rolünü üstlenemezler. Ayrıca üye de olamazlar.
• Dernek kuruluş bildiriminde, ayrıca çocukların velilerinin izinlerini gösteren belge, kuruluş belgeleri arasına eklenir.
• 15 yaşını bitirmiş olan küçükler yasal olarak velilerinin izni ile, kültür ve ahlaki gelişimine katkıda bulunacak olan derneklere kurucu üye ya da normal üye olabilirler.
• 12 yaşını bitirmiş olan küçükler, gelişimine katkı sağlayacak derneklere üye olabilir ancak kurucu olamazlar.
• Çocuk derneklerine 18 yaşından büyüklerin üye olması ya da kurucu olması yasaktır.

Cami yaptırmak için dernek kurmak isteyen sivil toplum gönüllülerinin sayısı oldukça fazladır. Bu nedenle buraya bir not düşmemiz gerekiyor. Cami derneği kurmak isteyenlerin, normal dernek kuruluşundan farklı olarak yapmaları gereken herhangi bir farklılık yoktur. Sadece tüzük hazırlanmasına dikkat etmelidirler.

Cami yapımı için dernek kurulduğu zaman, toplanan yardımlar sonrasında, cami yapımı tamamlandığında, dernek kendiliğinden fesih olabilir. Bunun nedeni dernek belirtmiş olduğu amacını gerçekleştirdiği için, bu süreçten sonra yardım toplamasını ya da aktif kalmasını gerektiren bir durum olmamasıdır. Eğer derneğin kendi kendi fesih etmesi gibi bir durum ile karşılaşmamak istiyorsanız, mutlaka tüzükte yer alan maddeleri bir uzman eşliğinde doldurmalısınız.

Yardımlaşma derneği nasıl kurulur diyorsanız, tüm dernek kuruluş işlemlerinin aynı olduğunu bilmelisiniz. Sadece dernek tüzüğünü detaylandırmanızı ya da uzman bir danışmanlık şirketi ile hazırlamanızı tavsiye ediyoruz.

Unutmayınız ki, dernek genel kurulunu gerçekleştirmek zorlu ve maliyetli bir süreçtir. Dernek tüzüğünü değiştirmek istediğiniz zaman tekrardan genel kurul yapmanız gerekecektir. Bu gibi durumlarla karşılaşmamak için, proje yürütme, yardım toplama, dernek faaliyetleri gibi tüm konuları detayları ile tüzük maddeleri arasına eklemelisiniz.

Dernekler tarafından yapılan masraflarda, gider pusulası düzenlenirken, gelirler için de alındı belgesi düzenlenir. Tüm bu makbuzlar, anlaşmalı matbaalarda basılmak zorundadır. Sizler almış olduğunuz karar örneği ve kaşe ile makbuz bastırırken, matbaalar ise, yapmış oldukları basım işlemini 15 gün içerisinde il sivil toplum müdürlüğüne bildirmek zorundadırlar.

Dernekler her yılın sonunda, yeni yılın ilk 4 ayı içerisinde dernek beyannamesi vermek zorundadırlar. Beyannamede derneklerin yıl içinde yapmış oldukları faaliyetlerin özeti yer alır. DERBİS ekranı üzerinden beyanname verme işlemini kolaylıkla tamamlayabilirsiniz. Ancak dernek gelir ve giderlerinin bildirilmesi konusunda dikkat etmelisiniz.

Dernek gelir ve giderlerinin yıl sonu mahsuplaştırma işlemi, sadece dernek muhasebesi alanında uzman mali müşavirler tarafından yapılmalıdır. Yapacağınız ufak bir hata, bir sonraki yılın beyannamesinde eksiklik ya da fazlalığa neden olacaktır.

Dernek Kurmak İçin Dikkat Edilmesi Gerekenler

Öncelikle dernek kurmak bu sürecin en kolay aşamasıdır. Sadece gerekli belgeleri eksiksiz bir şekilde il sivil toplum müdürlüğüne teslim etmeniz, tüzel kişiliği kazanmanız için yeterlidir. Tabi bu süreçten sonra, asıl dikkat etmeniz gereken bürokratik süreç başlıyor. Dernek cezaları 1730 TL ile 545.500 TL arasında değişiklik göstermektedir.

Dernek kuruluşu yapmak istiyorsanız, belirli bir amaç etrafında toplanmış olan en az 7 kişi ile birlikte, kuruluş bildirim formu doldurmanız gerekmektedir. Doldurmuş olduğunuz kuruluş formuna ilave olarak, sivil toplum kuruluşuna ait amaçları ve tüm detayları bildiren bir dernek tüzüğü hazırlayıp, imzalamanız, dernek kurmak için yeterlidir. Dernek kurmak hakkı, Türk Medeni Kanun tarafından, kanun tarafından yasaklanmadığı taktirde, tüm vatandaşlara verilmiş olan bir haktır. Bu nedenle dernek kurma işleme ön onaya tabi olmadan, gerekli evrakların eksiksiz bir şekilde teslimi ile gerçekleşmiş olur. Bu yazımızda dernek nasıl kurulur, dernek kurmak için gerekli şartlar nelerdir gibi, merak edilen tüm soruları yanıtlayacağız.

Dernek kurmanın kolay, ancak yönetim süreçlerinin zor olduğunu bildirmemiz gerekiyor. Evet, aynı amacı taşıyan en az 7 kişi ile birlikte, dernek tüzüğü hazırlamanız ve dernek kuruluş bildirim formunu ( Ek-2) doldurup imzalamanız ve bu belgeleri eksiksiz bir şekilde, il sivil toplum müdürlüğü memuruna teslim etmeniz, dernek kurmak için yeterlidir. Sizden evrakların teslim alındığına dair, verilecek olan alındı belgesi (EK-1) ve bu belgenin üstünde yazan tarih ve saat itibari ile kurmuş olduğunuz dernek tüzel kişilik kazanmış olacaktır. Tabi teslim ettiğiniz evraklar 60 günlük bir süreç içerisinde dernekler birimi tarafından herhangi bir eksiklik bulunup, bulunmadığına dair incelenir.

Dernek kuruluşu gerçekleştirildikten sonra, asıl bürokratik işlemler zinciri sizler için başlayacaktır. Dernek defterlerinin alınıp, tasdik ettirilmesi, dernek banka hesabının açılması, kaşe ve mühür basımı, makbuzların basımı, dernek ilk genel kurul toplantısının yapılması vb. gibi faaliyetler zinciri siz bekliyor olacak. Bu ve buna benzer bürokratik işlemlerin gerçekleştirilmesi, dernekler yönetmeliğinde açık bir şekilde belirtilmiştir. Ayrıca dernek yönetim süreçlerinde yapılacak olan eksiklikler ya da hatalardan dolayı dernek cezaları ile karşı karşıya kalacaksınız. 2021 yılı itibari ile dernek cezaları 1730 TL ile 545.500 TL arasında değişmektedir.

Dernek kurmak için EK-2 formunu doldurmak ve dernek tüzüğü hazırlamak gerekmektedir. Hazır olan Ek-2 formunu doldurmak, dernek kurmanın kolay görünen kısmı iken, tüzük hazırlama kısmı ise en çok dikkat edilmesi gereken aşamadır. Evet, tüzük bir derneğin yönetmelikler kapsamında anayasasını ifade etmektedir. Yapılacak olan tüm faaliyetler, etkinlikler ve yönetim süreçleri tüzük maddeleri çerçevesinde yürütülür. Tüzükte herhangi bir eksiklik olması durumunda, dernek faaliyetlerinin sekteye uğraması söz konusudur. Peki, başarılı bir dernek kuruluşu gerçekleştirmek için dernek tüzüğü nasıl hazırlanır?

Öncelikle internet üzerinden bir çok derneğin tüzüğünü inceleyebilirsiniz. Özellikle kamuoyuna çok yansımış olan derneklerin tüzükleri birbirinden farklıdır. Bu tüzükler sivil toplum gönüllülerinin amaç ve faaliyetlerine özgü olarak hazırlanmıştır. Yani internet ortamında gördüğünüz şubeli ya da şubesiz diye adlandırılan basit tüzük örnekleri gibi değildir. Tüm dernek faaliyetleri ve amaçları detaylandırılmıştır.

Evet, bazı sitelerde şubeli ya da şubesiz dernek tüzüğü örneği görebilirsiniz. Ancak bir tüzüğün şubeli ya da şubesiz olarak ayrılması çok önemli bir konu değil. Bir derneğin şube kurabileceğini tek bir madde eklemesiyle gerçekleştirebilirsiniz. Önemli olan, daha dikkat etmeniz gereken konular ise; genel kurulun kaç yılda bir yapılacağı, iç denetim raporu oluşturma aralıkları, dernek faaliyetleri, gelir elde etme yöntemleri, iktisadi işletme kuruluşu, yardım toplama esasları gibi konulardır. Zira bu maddelerden kaynaklı yapacağınız hatalarda 2021 yılı için 1730 TL ile 545.500 TL arası dernek cezaları ile karşı karşıya kalacaksınız.

5253 sayılı mevzuatın 4. maddesi gereğince dernek tüzüğünde bazı maddelerin bulundurulması zorunludur. Bu maddeler esasında, dernek yönetimi tarafından ortaya koyulacak olan faaliyetlerin sınırı ya da genişliği belirlenmiş olur. Bu maddelerin dışında dernek tüzüğüne ek olarak madde  eklemesi yapabilirsiniz. Yani sadece 15 maddeden oluşan bir tüzükten ziyade madde sayısını 40’a ya da daha yüksek rakamlara çıkarmanız mümkün. Örnek olarak KADEM, AHBAB ya da ICFTURKEY gibi dernekler tüzüklerini inceleyebilirsiniz. Zorunlu tüzük maddeleri aşağıdaki gibidir.

Öncelikle derneğin adını ve kısaltmasını belirlemeniz gerekiyor. Daha önce alınmış bir dernek adını ya da mahkeme kararı ile kapatılmış olan bir derneğin adını almanız mümkün değil. Ayrıca, dernek adında Milli, Türk, Cumhuriyet, Atatürk, Şehit, Gazi ve Mustafa Kemal gibi isimlerin kullanımı  İçişleri Bakanlığının iznine tabidir.

Derneğin merkez adresi yazılır ve ayrıca derneğin yurtiçi ve yurtdışında şubesi bulunup, bulunmayacağını bu maddeye ek olarak yazabilirsiniz. Merkez adresini hangi il sınırları içinde olduğunu belirtecek şekilde yazınız.

Dernek kurmak için 7 kişinin neden bir araya geldiğini buraya yazmalısınız. Örneğin; köy derneği iseniz, köy sakinlerinin ya da hemşerilerin ortak paydada buluşması ve bir araya gelmesini sağlamak gibi, dernek amaçlarını yazabilirsiniz. Dernek amaçlarını detaylandırmanız, proje oluşturma süreçlerinde destek almanız açısından sizlere faydalı olacaktır.

Dernek tüzüğünde en önemli olan kısımlardan birisi bu maddedir. Dernek amacını gerçekleştirmek için ne tür faaliyetler yapmayı hedeflediğinizi tüm detayları ile buraya yazmalısınız .Köy derneği kuruluşu örneğinden devam edersek; üyelerin sosyalleşmeleri için piknik yapmak, dernek gecesi düzenlemek, sosyal projeler yürütmek, yardım toplamak, geziler düzenlemek gibi detaylara yer verebilirsiniz.

Dernek olarak üye kabulünde aranan şartları, üyelik aidatını, uyulması gereken kuralları ve üyelikten çıkmak için gerekli şartları herhangi bir sorun yaşamamak için tüm detayları ile yazınız. Ayrıca hangi durumlarda üyelerin dernek üyeliğinden çıkarılacağını da bu kısma ekleyiniz.

Dernek genel kurulu en geç 3 yılda bir toplanmalıdır. Ancak dernek tüzüğünde bu tarihi 2 yılda bir ya da yılda bir olarak yazabilirsiniz. 

Genel kurul bir derneğin en önemli kararlarının alındığı, en yetkili organıdır. Derneğe ilişkin hangi kararların genel kurulda alınacağını, genel kurula ait yetki ve görevleri bu maddede belirtiniz. Genel kurulda sandık kurulacak mı, tüzük değişikliği esası, sandıklı ya da sandıksız seçim yapılması, oy kullanma usulleri, denetim kurulu yetkileri, yönetim kurulu görev yetkileri maddeler halinde yazılır.

Derneğin oluşturulması zorunlu olan 2 organları arasında yer alır. Kaç asil, kaç yedek üye olacağı, bu organların görev ve sorumlulukları gibi detaylar dernek tüzüğünde yer almak zorundadır.

Dernek üyeliğine giriş maddesinde olduğu gibi, dernek tüzüğünde kesin bir şekilde, üyelerin ödemesi gereken aidatların yazılması gerekmektedir. Ayrıca her yıl bu aidatların nasıl belirleneceğini de bu tüzük maddesine not düşebilirsiniz.

Dernek tarafından kurumlara ve kişilere borçlanmanın usulü, limiti ve miktarı gibi detaylar bu maddede paylaşılır. Ayrıca borçlanmanın ne şekilde ve hangi durumlarda yapılabileceği detayları ile yazılmalıdır.

Dernekler tarafından yılda en az 1 kere iç denetim raporunun oluşturulması zorunludur. Sorumluluk ise denetim kuruluna aittir. Denetim şekli, dışarıdan bağımsız bir denetim firmasına başvurulabileceği gibi detaylara değinebilirsiniz. İsteğe bağlı olarak denetimi 3 ayda bir gibi kısa bir zaman diliminde olacak şekilde de yapabilirsiniz. Daha kompleks yapıda olan dernekler tarafından tercih edilir.

Dernek tüzüğü genel kurulda değiştirilebilir. Bu değişimin kaç üyenin oyuyla yapılabileceği, hangi konularda tüzük değişikliğine gidilebileceği ya da değiştirilemeyecek maddeler gibi detaylar paylaşılır

Dernek fesih esasında tüzükte mal varlığının nasıl tasfiye edileceği yazılmamışsa, aynı amaca sahip en yakın derneğe, mal varlığının aktarımı gerçekleştirilir. Ancak dernek tüzüğünde tasfiye şeklinin nasıl yapılacağını belirtmeniz gerkemektedir.

Dernekler tüzüklerinde yazılı olduğu üzere yurtdışı ve yurtiçi faaliyetlerde bulunabilirler. Bunun ne şekilde yapılacağını, yurtdışı hangi kurumlarla organize olunacağını belirtmelisiniz.

Dernek kuruluş işlemleri sonrasında dernek defterleri satın alınarak, notere ya da İl Sivil Toplum müdürlüğü, dernekler birimine tasdik ettirilir. Karar defteri, yönetim kurulunca alınacak olan kararların yazılıp, alt kısmının üyeler tarafından imzalandığı defterdir. Ancak dernek muhasebesi nasıl tutulur diyenler için, önemli olan kısım işletme hesabı defteri tutulması ya da bilanço usulüne göre defter tutulmasıdır.

Kamu yararına çalışan dernekler statüsüne sahip olanlar ve yıllık geliri belirli bir rakamın üzerinde olan dernekler bilanço usulüne göre kayıt tutmakla mükelleftirler. Belirli rakam ise, her yıl Maliye Bakanlığı tarafından belirlenmektedir. Bu dernekler dışında kalan sivil toplum kuruluşları ise, isteğe bağlı olarak işletme hesabına göre defter ya da bilanço usulüne göre kayıt tutabilirler.

Derneklerin isteğe bağlı olarak bilanço usulüne göre defter tutmalarının nedeni, muhasebe uygulama ve tebliğ sistemleri esasında, mali müşavir için daha uygulanabilir ve detaylı olmasıdır. Ayrıca derneğe ait iktisadi işletme ya da Kurumlar vergisi mükellefi bir kurum var ise, aralarındaki hesap uyumunu sağlamak için de bilanço usulü defter tutulabilir.

Dernek için araştırma yapan bir çok kişi, dernek defterlerini bireysel olarak tutabileceğini düşünür. Karar defteri, evrak kayıt defteri ve üye kayıt defteri için bu varsayım doğrudur. Ancak gelir ve gider gibi sadece iki kısımdan oluştuğu düşünülen işletme hesabı defterinde bu varsayım doğru değildir. Neden mi?

Dernek beyannamesi verilmesi esasında, derneklerin yıl sonu hesaplarının mahsuplaştırma işlemenin yapılması gerekir. Duran varlıklar, dönen varlıklar, kısa vadeli alacaklar, uzun vadeli borçlar, ödenmiş borçlar, birikmiş amortisman vb. gibi yabancı olacağınız bir çok işlem zinciri sizi bekliyor olacak. Bu işlemler sadece mali müşavirlik ofisler tarafından yapılabilir. Yapabileceğiniz 1 TL’lik hata bile, bir sonraki dönemin beyannamesinde eksiklik ya da fazlalığa neden olacaktır. Bu durumda her dönem için ayrı ceza ödemek durumdan kalabilirsiniz.

İşletme hesabı gelir ve gider olmak üzere iki bölümden oluştur. Dernek tarafından elde edilen gelirler; tarihi, işlem numarası, açıklaması ve tutarı ile sağ tarafa yazılırken, giderler de aynı şekilde sol tarafa yazılır. Gelir işleminde alındı belgesi ya da banka makbuzu evrak kayıt defterine ayrıca arşivlenir. Gider işlemlerinde ise, gider pusulası düzenlenir. Yapılan ayni yardım makbuzları da, gider olarak defterin sol tarafında yer alacaktır.

Dernek lokali, dernek üyelerinin sosyal faaliyetlerini gerçekleştirmeleri amacıyla kurulan tesislerdir. Ancak özellikle köy dernekleri dahil olmak üzere, bir çok dernekler bu konuda bir yanılgıya düşmektedir. Dernek lokallerine dışarıdan üye olmayanlar gelemezler. Ayrıca bu derneklerde maliyetini kurtarmak için dahi olsa, çay veya farklı bir ürün satılamaz. Eğer herhangi bir ürün satışı gerçekleştirecekseniz, ya da dışarıdan üye olmayan kişileri de içeriye alacaksanız, bu durumda kurumlar vergisi mükellefi olmanız gerekir. Yani derneğe ait bir iktisadi işletme açmanız sizler için daha mantıklı olacaktır. Aksi taktirde vergi kaçırdığınız düşünülerek, vergi memurları ile karşı karşıya kalabilirsiniz.

Dernekler ve vakıflar amaçlarını gerçekleştirmek için gelir elde edici işletme kuruluşu gerçekleştirebilirler. Dernek tüzüğünde dernekler iktisadi işletme kurabilir diye yazması öncelikli şarttır. Ardından ise, normal bir işletmede olduğu gibi, dernekler de; vergi usul kanunu, dernekler kanunu ve ticaret kanuna bağlı olarak işletme kurabilirler. Bu işletmelere haksız rekabeti önlemek adına herhangi bir vergi istisnası tanınmaz.

Diğer işletmelerden farkı ise, bu işletmelerin fesih edilmesi, gelirin derneğe aktarılması ya da dernek tarafından iktisadi işletmeden mal alınması sırasında yaşanır. 

Dernekler her yıl yapmış olduğu tüm dernek faaliyetlerini beyanname doldurarak ile İl Sivil Toplum müdürlüğüne bildirmekle yükümlüdürler. Dernek beyannamesinde; gelir – gider faaliyetleri, üyelik işlemleri, hukuki statü, yurtdışı faaliyetler, alınan bağışlar, yapılan yardımlar ve derneğe ait varlıklar gibi dernek hesap verilebilirliği kapsamında bilgiler yer almaktadır. Bazı dernekler DERBİS üzerinden beyanname vermek zorunda iken, bazılarında bu durum ihtiyaridir. Yani isteğe bağlı olarak İl Sivil Toplum müdürlüğüne EK-21 ile de beyanname verilebilir. Bu yazımızda dernek beyannamesi nasıl verilir ya da nasıl doldurulur diyen STK gönüllüleri için tüm detayları paylaşacağız.

Kamu yararına olan dernekler ile bilanço usulü hesap tutan dernekler DERBİS üzerinden dernek beyannamesi vermek zorundadırlar. Yani EK-21 formu doldurarak elden beyanname vermeleri mümkün değildir. İşletme hesabına göre defter tutan ve kamu yararına vasfı olmayan dernekler ise, isteğe bağlı olarak EK-21 formu doldurarak ya da DERBİS üzerinden beyanname verebilirler.

Ancak isteğe bağlı olsa dahi, EK-21 formu doldurmak bir dernek için oldukça zorlu ve hata yapmaya müsait bir seçenektir. 11 bölümden oluşan beyannameyi, DERBİS üzerinden doldurduğunuzda, bir çok bölüm otomatik olarak doldurulmuş bir şekilde karşınıza çıkacaktır. Bunlar dernek hukuki durumu, kütük numarası, üye katılımları ve yurtdışından alınan yardımlar gibi. Sadece gelir ve gider kısmı hariç bütün bölümler dernek başkanı tarafından kolaylıkla doldurulabilmektedir.

Bir önceki yılın dernek beyannamesi, yeni yılın ilk 4 ayında verilmesi gerekmektedir. Yani 2021 yılında yapmış olduğunuz faaliyetlerin beyannamesini 2022 yılının ilk 4 ayı (1 Ocak – 30 Nisan) arasında vermeleri zorunludur. 11 bölümden oluşan bu beyannameler DERBİS üzerinden 30 Nisan 23:59’a kadar verilebilirken, EK-21 ile mesai saatinin bitimine kadar verilmektedir. Tabi sistemlerde yaşanabilecek olan yoğunluktan dolayı son güne kalmamanızı tavsiye ederiz.

Yeni Dernek kuruluşu yapmış olan kişilerin bu süreçte bilmeleri gereken önemli bir konu var. Derneğinizi yılın son ayı olan aralık ayında kurmuş olsanız dahi, bir sonraki yılın ilk 4 ayı dernek beyannamesi doldurmak zorundasınız. Buna herhangi bir faaliyet yürütmemiş olmanız da dahil.

11 bölümden oluşan beyannamenin doldurulmasında, dikkat etmeniz gereken tüm detayları sizlerle paylaşalım.

Dernek beyannamesi nasıl verilir diyenler, daha detaylı bilgi edinmek için Youtube üzerinde yer alan videoları da izleyebilirler. Beyanname verme yetkisi dernek başkanına yönetim kurulu tarafından alınacak olan karar ile verilir. DERBİS şifresi kullanımı ve sorumluluğu dernek başkanında olduğu için beyannamenin dernek başkanı tarafından verilmesi daha uygun olacaktır.

1. Kurum Kimlik Bilgileri: Derneğe ait olan kütük numarası, merkezi adresi, kuruluş tarihi, iletişim adresi, web adresi gibi kurumun temel bilgileri yer almaktadır. Bu bilgiler otomatik olarak sistem tarafından doldurulmaktadır. Bilgilerin doğruluğuna emin olduğunuzda onaylayıp bir sonraki aşamaya geçebilirsiniz.
2. Hukuki Statü: Dernek bir tüzel kişilik olduğundan, bu tüzel kişiliğe ait şubenin bulunması, federasyona üye olunması gibi bilgiler yer alır. Bir önceki yıl dernek beyannamesi verilmişse, bu bilgiler otomatik olarak sistem tarafından doldurulacaktır. Onaylayıp, geçmeniz yeterlidir.
3. Üye ve Çalışan Bilgileri: Derneğe ait üye bilgileri de otomatik olarak sistem tarafından çekilmektedir. Bu bilgilerle birlikte dernekte çalışanlar, proje ekibi, yardım toplama ekibinde yer alan üyeler gibi kişilerin de kimlik bilgilerine yer verilmektedir.
4. Yayın, Kar Amaçlı Kuruluşlar ve Sandık: Derneğe ait gazete ve dergi var mı? Kar amacı güden iktisadi işletme ve kuruluşa bağlı olan bir sandık bulunup bulunmadığı gibi bilgilere yer verilir. Kar amacı güden kuruluşa ait tarih, ortaklık, hisse vb. gibi tüm detaylar paylaşılır.
5. Tesisler: Derneğe ait yurt, misafirhane, bakımevi, lokal, dershane, sergi salonu, spor salonu gibi tesislerin bulunup, bulunmadığını sadece işaretleme yaparak beyan edebilirsiniz.
6. Uluslararası Faaliyetler: Yurt dışında herhangi bir kuruluş ile ilişkinin bulunup, bulunmadığı ve bununla birlikte herhangi bir faaliyet yürütüyorsanız, bu faaliyetin türünü işaretleyerek belirtmelisiniz.
7. Mali Bilgiler: Dernek beyannamesinde en çok dikkat etmeniz gereken bölümdür. Derneğe ait gelir ve gider işlemlerinin mahsuplaştırılıp, detaylandırılarak beyannamenin 7. bölümüne girilmesi gerekmektedir. Tüm gelir ve gider işlemlerinin çeşidini ve türünü, ilgili başlığın karşısına yazmalısınız.
8. Yurtiçin STK’lar ile Yardımlaşma: Yurtiçinde herhangi bir STK’ya yardım yapılması ve yardım alınması gibi konulardaki detaylar beyan edilir. Alınan Ayni yardımların miktarı da yazılır.
9. Yurtdışı Yardımlar: Yurtdışındaki kurumlardan herhangi bir yardım alınıp, alınmadığına dair bilgilere yer verilir. Ayrıca derneğiniz tarafından, yurtdışında bir kuruma yardım yapıldıysa, bu detaylara da yer verilir.
10. Kamu Kurumlarından Alınan Yardımlar: Kamu kurum ve kuruluşlarından proje dahilinde herhangi bir yardım alınıp alınmadığı, detayları ile birlikte belirtilir.
11. Taşıtlar ve Taşınmaz Mallar: Derneğe ait taşıtlar ve taşınmaz mallar edinme şekli ile birlikte beyan edilir.

Yılmaz SEZER

YMM/ Güncel Group Yön. Krl. Bşk.

Şirket kuruluşlarında anonim şirketlerin çok tercih edilmelerinin nedenlerinden bir tanesi de hisse devirlerinin kolay ve vergisiz olarak yapılmasından kaynaklanmaktadır. Çünkü anonim şirketlerde hisse devri şekle ve tescil işlemine tabi değildir. Hisse devirlerinin vergisiz olarak yapılabilmesi için belirli şekil şartlarının gerçekleşmesi ile beraber süre şartının varlığı aranılmıştır.

Anonim şirketlerde hisse devir işlemlerinde şekil şartı aranmamaktadır. Yani hisse devir sözleşmesinin yazılı olarak yapılması ve/veya noterden tasdik ettirilmesi gibi benzer şartlar aranılmamaktadır. Aynı şekilde hisse devirlerinin ticaret siciline bildirilmesi ve/veya ilan edilmesi gibi bir zorunluluk da bulunmamaktadır. Hatta böyle bir zorunluluk olmasını bırakın, ihtiyari olarak tescil ve ilan ettirmek isteseniz bile ticaret sicil müdürlükleri böyle bir işlemi yapmamaktadır.

Ancak son zamanlarda, anonim şirketlerde hisse devrinin şekle tabi olup olmadığı veya tescil ve ilan edilip edilmemesi konusunun kafaları karıştırmaya başladığını görmekteyiz.

Gelin hep birlikte konuyu inceleyelim. 

Bilindiği üzere yeni Ticaret Kanunumuz 01.07.2012 tarihinde yürürlüğe girmiş bulunmaktadır. 6102 sayılı yeni Ticaret Kanunumuzda da, bu tarihten önce yürürlükte olan eski Ticaret Kanunumuzda da hisse devirlerinin şekle ve tescile tabi olmadığı kanun hükmü ile belirlenmiştir. Ticaret Kanunu’nun 489. maddesinde “hamiline payların devri başlığı altında pay senetlerinin devri zilyetliğin geçirilmesiyle hüküm ifade eder” hükmü yer almaktadır. (TTK MADDE 489- (1) Hamiline yazılı pay senetlerinin devri, şirket ve üçüncü kişiler hakkında, ancak zilyetliğin geçirilmesiyle hüküm ifade eder. )

Aynı şekilde nama yazılı hisseler içinde, Ticaret Kanunu 490. maddesinde “esas sözleşmede aksi belirtilmediği sürece nama yazılı hisse senetlerinin zilyetliğinin devralana geçirilmesiyle yapılacağı” hüküm altına alınmıştır. (TTK MADDE 490- (1) Kanun’da veya esas sözleşmede aksi öngörülmedikçe, nama yazılı paylar, herhangi bir sınırlandırmaya bağlı olmaksızın devredilebilirler. (2) Hukuki işlemle devir, ciro edilmiş nama yazılı pay senedinin zilyetliğinin devralana geçirilmesiyle yapılabilir.) 

Yani anonim şirketlerde ister hamiline yazılmış hisse senetleri olsun, ister nama yazılmış hisse senetleri olsun herhangi bir şekil ve tescil şartına bağlı olmaksızın devir edilebilir. 

Ancak bunun bir istisnası bulunmaktadır.

Yeni Ticaret Kanunu ile anonim şirketler için asgari 5 kişi olarak belirtilmiş ortak sayısı, 1 kişi olarak değiştirilmiştir. Dolayısıyla yeni Ticaret Kanunu ile birlikte tek ortaklı anonim şirketler kurulmaya başlanılmıştır. Ya da önceden kurulmuş olan 5 ortaklı anonim şirketler tek ortaklı anonim şirketlere dönüşmeye başlamıştır. İşte istisnai durum burada ortaya çıkmaktadır; mevcut ortak sayısı tek kişiye düşen anonim şirketlerde, işlem tarihinden itibaren yedi gün içerisinde bu durumun tescil ve ilan zorunluluğu bulunmaktadır. Ticaret Kanunu’nu 338. maddesinde “anonim şirketlerin  hissedar sayısının bir kişiye düşmesi halinde yapılan hisse devir işleminin tescil ve ilan edilmesi zorunludur” hükmü yer almaktadır. (TTK MADDE 338- (1) Anonim şirketin kurulabilmesi için pay sahibi olan bir veya daha fazla kurucunun varlığı şarttır. 330 uncu madde hükmü saklıdır. (Özel kanunlara bağlı anonim şirketler)

(2) Pay sahibi sayısı bire düşerse, durum, bu sonucu doğuran işlem tarihinden itibaren yedi gün içinde yönetim kuruluna yazılı olarak bildirilir. Yönetim kurulu bildirimi aldığı tarihten itibaren yedi gün içinde, şirketin tek pay sahipli bir anonim şirket olduğunu tescil ve ilan ettirir. Ayrıca, hem şirketin tek pay sahipli olarak kurulması hem de payların tek kişide toplanması hâlinde tek pay sahibinin adı, yerleşim yeri ve vatandaşlığı da tescil ve ilan edilir. Aksi hâlde doğacak zarardan, bildirimde bulunmayan pay sahibi ve tescil ve ilanı yaptırmayan yönetim kurulu sorumludur.) 

Esas olan anonim şirketlerin hisse devirlerinin şekle, tescil ve ilana tabi olmadığıdır. Ancak anonim şirketlerde hisse sahiplerin tek kişiye düşmesi halinde tescil ve ilan zorunluluğu bulunmaktadır. Dolayısı ile hisse devirlerinin şekle, tescil ve ilana tabi olmaması genel kuralı bir istisna dışında korunmaktadır.

Zaten tersi bir uygulamanın var olmasını anonim şirketlerin özüne aykırı olması  nedeniyle değil uygulamak, düşünmek bile  kaygı verici olurdu!

https://www.turmob.org.tr/ekutuphane/Read/a9abb0cc-4581-429d-97a1-20ee6dce6849

Esnaf Muafiyet Belgesi konusu ticaret yapan kişiler ve bir çok insan tarafından oldukça popüler olan bir konu. Ticaret şekliniz yasanın belirlediği gibi bir esnaflığa giriyorsa işte o zaman esnaf muaflığından yararlanabiliyorsunuz. 193 sayılı Gelir Vergisi kanununun 9. Maddesinde esnaf muaflığı şartları belirlenmiş durumda. Bu kriterlere uyuyorsanız yıllık 220.000 Türk Lirası ciro limiti üzerinden vergilendirilmezsiniz.

Esnaf Muafiyet Belgesi Almak İçin Şartlar:

• Motorlu nakil vasıtaları kullanmamak şartı ile gezici olarak veya bir işyeri açmaksızın perakende ticaret ile iştigal edenler,
• Bir işyeri açmaksızın gezici olarak ve doğrudan doğruya müstehlike iş yapan hallaç, kalaycı, lehimci, musluk tamircisi, çilingir, ayakkabı tamircisi, kundura boyacısı, berber, nalbant, fotoğrafçı, odun ve kömür kırıcısı, çamaşır yıkayıcısı ve hamallar gibi küçük sanat erbabı,
• Köylerde gezici olarak her türlü sanat işleri ile uğraşanlar ile aynı yerlerde aynı işleri bir işyeri açmak suretiyle yapanlar,
• Nehir, göl ve denizlerde ve su geçitlerinde toplamı 50 rüsum tonilatoya (50 rüsum tonilato dahil) kadar makinesiz veya motorsuz nakil vasıtaları işletenler; hayvanla veya bir adet hayvan arabası ile nakliyecilik yapanlar,
• Ziraat işlerinde kullandıkları hayvan, araba, motor, traktör gibi vasıtalar veya sandallarla nakliyeciliği mutat hale getirmeksizin ara sıra ücret karşılığında eşya ve insan taşıyan çiftçiler,
• Evlerde kullanılan dikiş, nakış, mutfak robotu, ütü ve benzeri makine ve aletler hariç olmak üzere, muharrik kuvvet kullanmamak ve dışarıdan işçi almamak şartıyla; oturdukları evlerde imal ettikleri havlu, örtü, çarşaf, çorap, halı, kilim, dokuma mamûlleri, kırpıntı deriden üretilen mamûller, örgü, dantel, her nevi nakış işleri ve turistik eşya, hasır, sepet, süpürge, paspas, fırça, yapma çiçek, pul, payet, boncuk işleme, tığ örgü işleri, ip ve urganları, tarhana, erişte, mantı gibi ürünleri işyeri açmaksızın satanlar,
• Ticari işletmelere ait atıkları mutat olarak veya belli aralıklarla satın alanlar hariç olmak üzere, bir işyeri açmaksızın kendi nam ve hesabına münhasıran kapı kapı dolaşmak suretiyle her türlü hurda maddeyi toplayarak veya satın alarak bu malların ticaretini yapanlara veya tekrar işleyenlere satanlar,
• Kendi ürettikleri ürünleri satanlara münhasır olmak üzere el dokuma işleri, bakır işlemeciliği, çini ve çömlek yapımı, sedef kakma ve ahşap oyma işleri, kaşıkçılık, bastonculuk, semercilik, yazmacılık, yorgancılık, keçecilik, lüle ve oltu taşı işçiliği, çarıkçılık, yemenicilik, oyacılık ve bunlar gibi geleneksel, kültürel, sanatsal değeri olan ve kaybolmaya yüz tutan meslek kollarında faaliyette bulunanlar,
• Yukarıdaki maddelerde sözü edilen işlere benzerlik gösterdikleri Maliye Bakanlığınca kabul edilen ticaret ve sanat işleri ile iştigal edenler,
• Bir işyeri açmaksızın münhasıran gezici olarak, milli piyango bileti satanlar ile 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanuna göre gerçek ve tüzel kişilerin mallarını iş akdi ile bağlı olmaksızın bunlar adına kapı kapı dolaşmak suretiyle tüketiciye satanlar yukarıdaki şartlarla sınırlı olmaksızın gelir vergisinden muaftır.

Esnaf Muafiyet Belgesi Nasıl Alınır?

Toplam zaman: 5 dakika

İlk olarak yapmanız gereken İnteraktif Vergi Dairesi’nin internet sitesine girmek. Buraya tıklayın

Esnaf Vergi Muafiyet belgesi kimin üzerine alınacaksa o kişinin e devlet hesabıyla giriş yapıyoruz.

Daha sonraki adımda İşlem Başlat>Mükellefiyet İşlemleri>Esnaf Vergi Muafiyet Talep Dilekçesi seçeneğine tıklıyoruz.

Önümüze gelen pencere ilk olarak ne ürettiğimiz veya sattığımız ile alakalı soru olan kısım karşımıza çıkıyor daha sonra boşlukları ve soruları kendimize uygun biçimde dolduruyoruz örnek vermek gerekirse biz kolye halhal bileklik tesbih veya el oyası yapan bir kişi için doldurduk.

Daha önceden aldığınız Vergi muafiyet belgeleri veya şirketinizin belgelerini içeren dokümanları bu kısımda ekleyebilirsiniz eğer eklenecek bir belgeniz mevcut değilse direk geçebilirsiniz.

Basit Usulde Vergilendirilen Mükelleflerin KDV Karşısındaki Durumu

(4842 sayılı Kanunun 23'üncü maddesiyle değişen bent Yürürlük; 01.07.2003) Gelir Vergisi Kanununa göre vergiden muaf esnaf ile basit usulde vergilendirilen mükellefler tarafından yapılan teslim ve hizmetler, KDV den istisnasdır.

4842 sayılı Kanunla KDV Kanununun 17/4-a maddesi değiştirilerek, 1/7/2003 tarihinden itibaren Gelir Vergisi Kanununa göre basit usulde vergilendirilen mükellefler tarafından yapılan teslim ve hizmetler KDV'den istisna tutulmuştur.

3065 sayılı Kanunun (17/4-a) maddesi uyarınca, Gelir Vergisi Kanununa göre basit usulde vergilendirilen mükelleflerin teslim ve hizmetleri KDV’den istisna edilmiş olup bu mükellefler tarafından KDV Beyannamesi verilmeyecektir.

Basit usulde vergilendirilen mükelleflerin bu Kanun kapsamındaki mal ve hizmet alımlarında ise genel hükümler çerçevesinde KDVuygulanacağı tabiidir.

3065 sayılı Kanunun (17/4-a) maddesinde Gelir Vergisi Kanununa göre basit usulde vergilendirilen mükelleflerin teslim ve hizmetleriKDV’den istisna edilmiştir.

Ortaklarının tamamı basit usule tabi olan adi ortaklıkların teslim ve hizmetleri de bu hüküm kapsamında değerlendirilir. Ancak ortaklarından en az birisi Gelir Vergisi Kanununa göre gerçek usulde vergilendirilen adi ortaklıkların teslim ve hizmetleri istisna kapsamına girmez.

Gelir Vergisi Kanununa göre basit usulde vergilendirilen mükelleflerin yaptıkları teslim ve hizmetlerde işlem bedeli üzerinden KDV hesaplanmaz, bu işlemlerle ilgili olarak düzenlenecek belgelerde KDV gösterilmez veya "KDV dâhildir" mealinde bir şerhe yer verilmez.

Anılan Kanunun 8/2 nci maddesinde de vergiye tabi bir işlem söz konusu olmadığı veya KDV'yi fatura veya benzeri vesikalarda göstermeye hakkı bulunmadığı halde; düzenlediği bu tür vesikalarda KDV gösterenlerin, bu vergiyi ödemekle mükellef oldukları hüküm altına alınmıştır.

Buna göre, Gelir Vergisi Kanununa göre basit usulde vergilendirilen mükellefler mal teslimleri ve hizmet ifalarında KDV hesaplamayacaklar, yapacakları işlemler için KDV beyannamesi vermeyecek ve KDV mükellefiyeti tesis ettirmeyeceklerdir.

Düzenledikleri belgelerde KDV gösteren veya "KDV dâhildir" mealinde bir şerhe yer veren basit usulde vergilendirilen mükellefler, belgede ayrıca gösterilen veya iç yüzde yoluyla hesaplanan vergi tutarını 3065 sayılı Kanunun (8/2)nci maddesi gereğince beyan ederve öderler. Ancak verilen beyannamedealışlar dolayısıyla yüklenilen vergiler indirilmez. Yüklenilen bu vergi tutarı, Gelir Vergisi Kanunu hükümleri çerçevesinde gider veya maliyet olarak dikkate alınabilir.

Ancak düzenledikleri belgelerde KDV gösteren veya "KDV dahildir" mealinde bir şerhe (belgenin KDV satırını çizerek "KDV dahildir" yazılması veya KDV satırı yerine belgenin herhangi bir yerine "KDV dahildir" yazılması durumu değiştirmeyecektir) yer veren basit usulde vergilendirilen mükellefler bu vergiyi Kanunun 8/2 nci maddesi gereğince beyan ederek ödeyeceklerdir. Bu şekilde düzenlenen belgelerde gösterilen veya iç yüzde yoluyla hesaplanan KDV'yi mal ve hizmet alan mükellefler indirim konusu yapabileceklerdir.

Vergi daireleri, kendiliğinden başvuran ya da bu şekilde işlem yaptıkları vergi idaresince tespit edilen basit usule tabi gelir vergisi mükellefleri için geçici KDV mükellefiyeti tesis etmek suretiyle gerekli işlemi yapar.

Teslim ve hizmetleri istisna kapsamına giren bu mükelleflerin mal ve hizmet alışları ile yapacakları ithalat, genel hükümler çerçevesinde vergiye tabi bulunmaktadır. Bu şekilde yüklenilen vergiler Gelir Vergisi Kanunu hükümlerine göre gider veya maliyet olarak dikkate alınır.

Öte yandan, gerçek usulde vergilendirilen gelir vergisi mükelleflerinden, belirli şartları sağlayanlar basit usule geçebilmektedir. Bu çerçevede gerçek usulden basit usule geçen mükellefler, basit usule geçtikleri vergilendirme dönemi beyannamesinde yer alan devreden KDV tutarını indirim konusu yapma imkânını kaybedeceklerinden, bu tutarları gelir vergisi uygulaması bakımından gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alabilirler.

Bu mükellefler, basit usule geçmeden önce satın aldıkları malları basit usule geçtikleri tarihten sonra iade etmeleri halinde aşağıdaki şekilde işlem yapılır.

-İade edilen mal için bir fatura düzenlenir. Bu faturaya tutar olarak, iade edilecek malın alış faturasındaki bedel ve KDV olarak gösterilen tutarların toplamı yazılacak ve faturaya bu hususu belirten bir şerh konulacak, ayrıca alış faturasının tarih ve numarasına atıfta bulunulacaktır.

- Basit usule tabi mükellef bu fatura nedeniyle vergi dairesine KDV ödemeyecek, faturadaki tutarın tamamını hasılat olarak hesaplarına alacaklardır.

- Satıcı ise bu bedel üzerinden iç yüzde yoluyla hesaplayacağı vergiyi indirim konusu yapacaktır.

Basit usulde vergilendirilen mükelleflerin, Kanunun (18/1) inci maddesi gereğince istisnadan vazgeçerek gerçek usulde KDV mükellefi olmaları halinde KDV beyannamelerini üçer aylık dönemlerde verirler.

88 Seri No.lu KDV Genel Tebliğinin A/5 bölümünde, basit usulde vergilendirilen mükelleflerin 1/7/2003 tarihinden önce satın aldıkları malları bu tarihten sonra iade etmeleri halinde; iade edilen mal için bir fatura düzenleyecekleri, bu faturaya tutar olarak iade edilecek malın alış faturasındaki bedel ve KDV olarak gösterilen tutarların toplamının yazılacağı ve faturaya bu hususu belirten bir şerh konulacağı, ayrıca alış faturasının tarih ve numarasına atıfta bulunulacağı, basit usule tabi mükellefin bu fatura nedeniyle vergi dairesine KDV ödemeyeceği, faturadaki tutarın tamamını hasılat olarak hesaplarına alacağı, satıcının ise bu bedel üzerinden iç yüzde yoluyla hesaplayacağı vergiyi indirim konusu yapacağı belirtilmiş olup, basit usulde vergilendirilen mükelleflerin 1/7/2003 tarihinden sonra satın aldıkları malları iade etmeleri halinde de bu açıklamalara göre işlem yapılması mümkün bulunmaktadır.